Lotte en Henny Adler

vorige naam / volgende naam / namenlijst

 

Vader:
Herman Adler
26-2-1890 – 3-7-1938 in concentratiekamp Buchenwald
Moeder
Clara Braun
25-3-1891 – 16-3-1966 geëmigreerd naar de Verenigde Staten

 

Clara Adler-Braun en Herman Adler trouwden in 1920 en kregen drie kinderen, Kurt (26 sept 1921), Lotte (8 feb 1925) en Henny (23 juli 1930). Herman werd op 13 juni 1938 gearresteerd en kwam terecht in Buchenwald. Hij werd op 3 juli 1938 vermoord. (bron: www.shoah-memorial-frankfurt.de)

Lotte Adler kwam samen met haar zusje Henny in 1938 vanuit Frankfurt met een Kindertransport naar Nederland. Na de Kristallnacht van 9 op 10 november 1938 werden deze transporten georganiseerd om joodse kinderen uit Duitsland naar Nederland in veiligheid te brengen.

Het verhaal gaat dat bij de familie Adler in huis ook Else Strauss woonde met haar dochter Edith. Edith was ongeveer net zo oud als Henny. Ook Edith kwam met hetzelfde Kindertransport naar Nederland als Lotte en Henny. Lotte was toen 13 jaar, Henny en Edith waren 8 jaar oud. (bron: www.shoah-memorial-frankfurt.de). Het is echter onzeker of deze gezinnen elkaar (goed) kenden in Frankfurt.

De familie Adler woonde in Frankfurt aan het Dominikanerplatz 12. Deze straat bestaat niet meer, maar het was vlakbij de Börneplatz synagoge die in de Kristallnacht in brand werd gestoken. Het plein heeft vele namen gehad en tegenwoordig heet het Neuer Börneplatz. Lotte en Henny gingen in Frankfurt naar de Samson Raphael Hirsch School.

De drie meisjes kwam met het Kindertransport aan in Nederland en werden naar Leiden doorverwezen. Hier kwamen ze in het joodse Weeshuis aan de Roodenburgerstraat terecht. Lotte ging naar de Haanstra kweekschool aan het Rapenburg in Leiden en kreeg daar twee niet-joodse schoolvriendinnen, Jopie Vos en Mien van der Staaij. Ze heeft aan hen veel verteld en via deze vriendinnen is er veel over het leven van Lotte bekend geworden. Mien van der Staaij schreef een boekje over Lotte.

De moeder van Lotte en Henny kreeg net als de moeder van Edith in 1939 toestemming om naar Amerika te gaan. Enige tijd later kreeg ook Edith een visum. Lotte en Henny hoopten ook op een visum maar de tijd verstreek maar toen begon op 10 mei 1940 de oorlog. Alles werd anders, ook al gingen de kinderen na een paar dagen alweer naar school.

Lotte wilde graag kleuterleidster worden en hield van muziek en tekenen. Henny had het goed naar haar zin op school en speelde vaak met de kleine tweeling Fleurima. In het Weeshuis had Lotte ook goed contact met leeftijdsgenoten en Israel Wygoda werd een vriendje van haar. Dit blijkt uit de verhalen van Mien van der Staaij en Jopie Vos maar ook uit het feit dat in haar fotoalbum op een dierbare pagina met onder andere een foto van haar moeder ook twee pasfoto’s van Israel zijn geplakt. Israel ging begin 1941 naar Kibboets Beverwijk. Hij overleefde de oorlog. (bron: herdenkingleiden.nl)

Het leven voor de joodse gemeenschap werd steeds meer geïsoleerd. Telkens kwam er een nieuwe regel, een ‘J’ in het paspoort, niet meer zwemmen, niet meer naar het strand. Op school ging alles nog goed, tot de zomer van 1941. Toen mochten joodse kinderen niet meer naar de reguliere scholen, ook Lotte en Henny niet meer. Er kwam een joodse lagere school maar er was geen joodse kweekschool. Een poging om een uitzondering voor Lotte te krijgen werd uiteindelijk geweigerd. Begin 1942 kreeg Lotte een eigen kleuterklasje en ze mocht lesgeven in het leslokaal naast de synagoge. (Bron: Jaap Focke, Machseh Lajesoumim, p. 109-110)

Vanaf de zomer van 1942 mochten joden niet meer op bezoek bij niet-joden. Lotte bleef haar vriendinnen in het geheim bezoeken. Ze gaf Jopie bij een van deze bezoeken haar koffer met haar fotoalbum en een pianoboek in bewaring. Bij haar laatste bezoek aan Jopie kreeg Lotte te horen dat er een onderduikadres voor haar was. Het was echter alleen voor Lotte. Ze kon haar zusje niet alleen achter laten, ze ging niet op het aanbod in. (Mien Stam-van der Staaij, Lotte – ‘ik zing terwijl het binnen in mij huilt.’ Lotte Adler 1925-1943 (Leiden, 2003) p. 20-21).

Op 17 maart 1943 hoorden Lotte en Henny bij de groep kinderen en begeleiders van het Weeshuis die naar Westerbork werden gedeporteerd. Lotte schreef een briefkaart aan Jopie met de bekend geworden tekst: “We houden ons flink; ik zing terwijl het binnen in mij huilt.”

De meisjes hoorden bij de eerste groep die gelijk op 23 maart 1943 werd doorgestuurd naar Sobibor waar zij op 26 maart 1943 werden vermoord.

 

Jopie Schroder-Vos schonk in 2002 de koffer van Lotte met het fotoalbum en pianoboek aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Mien Stam-van der Staaij schreef in 2003 het boekje ‘Lotte, ik zing terwijl het binnen in mij huilt’ ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Vervolging en bescherming, joden in Leiden en omgeving 1933-1945’ in De Lakenhal. Het werd met steun van de Gemeente Leiden aangeboden aan de leerlingen van de laatste groep van het basisonderwijs en de eerste klas van het voortgezet onderwijs van de in Leiden gevestigde scholen.

Ram Katzir liet zich bij het ontwerp van het monument Bagage in Leiden, dat in 2010 werd onthuld, inspireren door Lotte haar koffer. Hij gebruikte hiervoor fysiek een andere koffer uit 1940, een kleiner en ander model.

In 2021 verscheen het boek ‘Machseh Lajesoumim‘ van Jaap Focke, waarin het verhaal van Lotte en Henny uitgebreid wordt beschreven.

De Oorlogsgravenstichting maakte in 2022 een korte gedramatiseerde documentaire over Lotte Adler in het kader van haar geboortedag op 8 februari 1925. Klik hier om deze te bekijken.

In 2023 werden op 14 juni twee Stolpersteine geplaatst voor Lotte en Henny Adler. Een beschrijving van deze plechtigheid en de gehouden toespraak door een kleindochter van Lotte’s schoolvriendin Jopie Vos zijn hier te lezen.

 

(vernieuwd) juni 2023, Barbera Bikker

naschrift: in juli 2023 kwam ik, Barbera Bikker, in contact met de dochter van Edith Strauss. Haar moeder was altijd heel open, ook over de oorlog en over familie die de oorlog niet had overleefd maar zij heeft haar moeder nooit over Lotte en Henny Adler horen vertellen. Ze denkt niet dat Edith de meisjes al (goed) kende in Frankfurt en ze denkt ook niet dat Edith en haar moeder in de Verenigde Staten contact hebben gehad met de moeder en broer van Lotte en Henny. De meisjes kwamen wel gezamenlijk met het Kindertransport naar Nederland. Edith woonde in 1935-1936 in een joods opvanghuis in Neu-Isenburg en daarna verhuisde ze naar Bochum.
Een deel van de administratie in Frankfurt is verloren gegaan. Wat wel bekend is, dat is dat moeder Adler op Gagernstraße 36 woonde voor zij emigreerde naar de VS maar moeder Strauss woonde niet op dat adres.

 

Uit het fotoalbum van Lotte Adler:

 

De koffer van Lotte, in 2002 geschonken aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

De koffer van Lotte met haar pianoboek en fotoalbum. (Herinneringscentrum Kamp Westerbork, niet in de reguliere tentoonstelling te zien.)

 

Stolpersteine voor Lotte en Henny in Leiden. Lees hier meer over deze plaatsing.

 

 

Joods Monument: Lotte Adler en Henny Adler

vorige naam / volgende naam / namenlijst

Wij hebben ons best gedaan om deze informatie te checken en de bronnen te achterhalen. Mocht u desondanks correcties of aanvullingen hebben, dan vragen wij u om contact op te nemen met de redactie via webmaster@herdenkingleiden.nl