Stolpersteine
volgende stenen
Inhoud van deze pagina:
- Plaatsing Stolpersteine 14 juni 2023
- Toespraak bij deze plaatsing
- Links
Plaatsing Stolpersteine 14 juni
Op 14 juni 2023 werden Stolpersteine geplaatst bij het voormalig Joods Weeshuis, Roodenburgerstraat 1a, voor:
Lotte Adler, geboren op 8 februari 1925 te Frankfurt am Main, gedeporteerd uit Westerbork op 23 maart 1943 naar Sobibor, vermoord op 26 maart 1943 te Sobibor
Henny Henriette Adler, geboren op 23 juli 1930 te Frankfurt am Main, gedeporteerd uit Westerbork op 23 maart 1943 naar Sobibor, vermoord op 26 maart 1943 te Sobibor
Lotte en Henny Adler – 1941
De Stolpersteine voor Lotte en Henny.
De steen voor Lotte werd geplaatst door Tsvi Vigoda, zoon van Israel Wygoda. De steen voor Henny door Chris Stam en Tonnie Wedner-van der Staay. Toelichting: Lotte had twee schoolvriendinnen in Leiden, Jopie Vos en Mien van der Staaij. Ook had Lotte een vriendje in het Weeshuis, Israel Wygoda. De steen voor Lotte werd geplaatst door de zoon van Israel Wygoda. De steen voor Henny door de zoon van Mien van der Staaij en de jongste zus van Mien. De toespraak werd gehouden door Claire Graziuso-Schröder, kleindochter van Jopie Vos, die op de foto hieronder bloemen legt bij de stenen van de zusjes.
Toespraak gehouden bij de plaatsing door Claire Graziuso-Schröder
Mijn naam is Claire Graziuso-Schröder. Ik sta hier namens mijn oma Jopie Schröder-Vos. Zij is afgelopen april overleden, dus deze gelegenheid heeft voor mij een extra lading gekregen. Een heel grote eer.
Mijn oma Jopie was samen met Mien van der Staay, beste vriendinnen met Lotte Adler. Lotte zat samen met haar zusje Henny Adler in het Joodse weeshuis. Ik zal kort wat vertellen over de twee zusjes en hun tijd in Leiden.
Lotte en Henny Adler woonden samen met hun ouders, Herman en Clara Adler, in Frankfurt am Main. Daar maakten zij de opkomst van nazi Duitsland mee. In 1938 werd Herman meegenomen door de Gestapo en gedeporteerd naar het concentratiekamp Buchenwald. Na een aantal maanden kreeg de familie Adler te horen dat Herman was overleden aan een ‘acute blindedarmontsteking’. Later dat jaar was de Kristallnacht, dit was een kantelpunt voor de familie. Clara Adler wilde zo snel mogelijk uit Duitsland naar Amerika. Dit lukte niet in één keer en Lotte, Henny en familie-vriendin Edith werden op het joodse kindertransport gezet naar Nederland. Daar beloofde Lotte aan haar moeder dat zij altijd bij Henny zou blijven en dat zij Henny zou beschermen.
Vanuit Amsterdam werden de zusjes en Edith naar Leiden gestuurd. Daar kwamen ze aan bij het Joodse weeshuis aan de Roodenburgerstraat. Lotte dacht dat ze er niet lang zal blijven, want al gauw kreeg ze nieuws van haar moeder en van de moeder van Edith. Zij hadden toestemming gekregen om naar Amerika te gaan. Lotte, Henny en Edith zouden hopelijk gauw volgen. Na een korte periode in het weeshuis was het dan ook zover voor Edith.
In de tussentijd gingen de meisjes naar school. Henny ging naar de lagere school en Lotte werd met spoed ingeschreven op de kweekschool. Daar ontmoette ze mijn oma Jopie Vos en Mien van der Staay. Al gauw werden het goede vriendinnen. Lotte voelde zich fijn en veilig in deze tijd. Ze mocht met iedereen omgaan en bij iedereen op bezoek komen. Iets wat niet toegestaan was in Duitsland. Ze merkte in deze periode maar weinig van de oorlog. Tot 10 mei 1940. Toen viel Duitsland ook Nederland binnen.
Om de oorlog een beetje te vergeten, ging ze met haar tekenspullen naar mijn oma om uren te tekenen of stond de piano klaar bij Mientje. In de avond had zij lange gesprekken met Israël Wygoda (zijn zoon is vandaag aanwezig en heeft zojuist de struikelsteen voor Lotte geplaatst) en bloeide er in die periode wat moois tussen de twee. Lotte had zeker wel gevoelens voor hem en was dan ook erg verdrietig toen hij weg moest uit het Weeshuis.
In de tijd van de bezetting kwamen er voor Joden steeds meer beperkingen, hier had Lotte veel last van. Dit deed haar erg denken aan haar tijd in Duitsland. Ook geloofde zij er niet meer in dat zij samen met Henny naar Amerika zou gaan. Dat zouden de Duitsers wel tegenhouden. Vanaf april 1942 werd het verplicht in Nederland voor Joden om een gele ster te dragen en mocht Lotte niet meer op bezoek bij haar vriendinnen. Dit deed zij toch; in het geheim. Zij gaf toen mijn oma haar belangrijkste spullen in bewaring. Een koffer met o.a. haar fotoalbum en muziekboek van Schumann. Bij dit bezoek had mijn oma een onderduikadres voor Lotte maar niet voor Henny. Lotte had haar moeder beloofd dat zij en Henny bij elkaar zouden blijven dus zij wees het voorstel af. Op 17 maart 1943 werd het weeshuis omsingeld door de politie en werden de kinderen meegenomen en op transport gezet. Lotte gooide een briefkaart uit de trein voor mijn oma met de tekst: “We houden ons flink; ik zing terwijl het binnen in mij huilt”.
Vanaf die dag wist mijn oma niet wat er met Lotte en Henny gebeurd was. Zij heeft al die jaren de koffer met de spullen van Lotte bewaard en dit verhaal met zich meegedragen.
Toen ik nog heel jong was, gingen wij met de familie naar Westerbork en kwamen na een zeer indrukwekkende dag bij de museumwinkel terecht. Daar zag mijn oma een boek over de gedeporteerde joden uit Zuid- Holland. Toen zij het boek opensloeg, zag zij direct de namen van Lotte en Henny Adler. Na al die tijd wist zij eindelijk wat er met haar vriendin en zusje was gebeurd. Mijn oma heeft toen de spullen van Lotte gedoneerd aan doorgangskamp Westerbork en in de jaren daarna is zij het verhaal van Lotte blijven vertellen.
Lotte, Mientje en mijn oma waren zelf kleuterleidsters en wilden graag kennis overbrengen op kinderen. Ter nagedachtenis aan Lotte wilde mijn oma heel graag dat haar verhaal door werd verteld aan kinderen, zodat deze verschrikkingen nooit vergeten zouden worden. Ik ben zelf leerkracht in het basisonderwijs en heb samen met mijn oma lessen ontwikkeld over de Tweede Wereldoorlog, met het verhaal van Lotte en Henny als rode draad. Het voelt voor mij dan ook extra bijzonder dat ik hier mag staan. Ik ben heel dankbaar dat ik hier haar verhaal mag doen en blijf de lessen over het verhaal van Lotte geven. Dit mag nooit vergeten worden!
– Biografie van Lotte en Henny Adler op de website van het Joods Weeshuis
– Verslag plaatsing Stolpersteine Joods Weeshuis – 14 juni 2023
De Stichting bedankt de gemeente Leiden, de Universiteit Leiden, musicus David Prins, het gezondheidscentrum Roodenburg en alle particulieren (de aanwezigen en zij die financiële steun gaven) voor het steunen en mede mogelijk maken van deze plechtigheid.
Language: English