vorige naam / volgende naam / namenlijst
Bertha Goudsmit
14-8-1924 Den Haag
26-3-1943 Sobibor
Weeshuisperiode:
6-8-1942 – 17-3-1943
Vader: Eduard Goudsmit Den Haag 28-11-1900 – 1-4-1943 Auschwitz
Moeder: Leentje Salomon Den Haag 21-2-1899 – 5-10-1942 Auschwitz
Broers:
Michel Goudsmit 3-10-1927 Den Haag – 5-10-1942 Auschwitz
Maurits Goudsmit 22-3-1931 Den Haag – 5-10-1942 Auschwitz
Biografie:
Het gezin van Bertha Goudsmit komt uit Joods Den Haag. Voor de oorlog woonden er in Den Haag zo’n 17.000 Joden. Haar vader, Eduard Goudsmit, en haar moeder, Leentje Salomon, komen beiden uit een familie met kleinere handel en winkels. De vader van Eduard, Mozes Goudsmit, had als beroep: borduurwerker. Mozes was ook hoofdbeambte bij de Nederlandsch Israëlitische Gemeente in Den Haag. De vader van Leentje was godsdienstleraar, maar ook winkelier in vleeswaren. Haar broers waren bijvoorbeeld kok of opticien. De meesten woonden ook in Den Haag. Zijn oom Samuel A. Goudsmit, de broer van Mozes, had een heel andere carrière: die mocht de middelbare school afmaken en studeren. Samuel is later een beroemd fysicus geworden in de Verenigde Staten.
Toen Eduard nog thuis woonde, was hij magazijnbediende. Bij het huwelijk was Eduard handelsagent. Later werd hij verzekeringsagent. Eduard en Leentje trouwden op 27 juni 1923. Zij was toen 24 jaar oud. Zij woonden in Den Haag vlak bij de Jodenbuurt: in de Hofwijckstraat. Eerst op nr. 50, beneden, later op nr. 52 de bovenwoning.
De Hofwijckstraat in 1920
Eduard Goudsmit was net als zijn vader verbonden met de Joodse gemeenschap. Hij was onder andere actief in de Vereniging Agoedas Reingim (ter beoefening van de Joodsche Wetenschappen). De vereniging heeft ook tot doel het verstrekken van rituele levensmiddelen op Pesach.
Hij is ook actief in de wereld van zijn kinderen. In 1934 is hij secretaris, later voorzitter van de oudercommissie van de Joodse lagere school aan de Bezemstraat in Den Haag. In die functie mag hij bijvoorbeeld op een ouderavond mevrouw Quanjer ontvangen voor een lezing. Zij hield daar een causerie met zelfgemaakte lichtbeelden over Egypte en Palestina. Ze besloot haar bijdrage ‘met een hartgrondigen wensch voor vrede tusschen de volkeren, niet alleen in Palestina, maar over de geheele wereld’.
Haagsche Courant 18 maart 1939
Bertha Goudsmit groeide dus op in een Joods milieu, in het centrum van Den Haag. Ze was de oudste van drie. Ze is zelf op 14 augustus 1924 geboren. Haar broer Michel kwam op 3 oktober 1927 ter wereld en Maurits is op 22 maart 1931 geboren. Van haar broer Michel is bekend dat hij op het Joods Lyceum zat. Waarschijnlijk staat hij op deze foto.
Bertha zelf doet een opleiding tot huishoudkundige en kinderverzorgster. Met dat diploma komt ze rond juni 1942 naar Leiden. Ze staat ingeschreven als één van de kinderen. Tegelijk is ze ook assistente voor de kleuterverzorging. Volgens de kaart van de Joodsche Raad maakt ze een flinke indruk en is haar gezondheid goed.
Nog voor de grote razzia’s in Den Haag wordt Eduard Goudsmit met zijn zoons Michel en Maurits opgepakt en gevangen gezet in het Oranjehotel in cel nummer 423. Zij zaten daar al op 18 juli 1942. Zoon Maurits zat in cel 752.
Waarschijnlijk zijn Eduard met Michel en Maurits op 22 augustus 1942 samen met hun moeder Leentje met de grote razzia uit Den Haag meegenomen en naar Westerbork getransporteerd. Tot 2 oktober 1942 zaten zij daar. Op 2 oktober 1942 ze alle vier getransporteerd van Kamp Westerbork naar Auschwitz. Op 5 oktober 1942 worden Leentje, Michel en Maurits in Auschwitz vermoord, resp. 43, 15 en 11 jaar oud. Op 1 april 1943 is Eduard Goudsmit omgekomen in Auschwitz, 41 jaar oud.
Bertha werkt en woont dan in het Weeshuis. Op 17 maart 1943 wordt zij echter samen met alle kinderen en de rest van de staf opgepakt en weggevoerd, met de trein naar Westerbork. Daar blijft ze maar kort. Op 23 maart gaat ze met de meeste kinderen op transport naar Sobibor. Drie dagen later, op 26 maart 1943, wordt ze daar vermoord, direct na aankomst.
Ook uit het gezin van moeders zijde heeft niemand de oorlog overleefd. Leentje Salomon had vier broers en drie zussen. Leentjes vader overleed in Den Haag op 74-jarige leeftijd. Eén zuster, Elisabeth, overleed nog vlak voor de oorlog, op 34-jarige leeftijd. Eén broer, Salomon, overleed al in 1929, 22 jaar oud. Leentjes moeder en haar andere broers en zusters zijn alle vermoord, in Auschwitz of in Sobibor. Zij lieten geen van allen nog kinderen na.
Haar tante Rachel, de zus van Eduard, heeft de oorlog overleefd. Ze werkte in de oorlog enige tijd in Groningen in het Diaconessen ziekenhuis onder de naam Zr. De Jonge. Na de oorlog woont ze nog in Den Haag. Ze zoekt nog naar gegevens over Bertha. In 1950 vertrekt tante Rachel naar de Verenigde Staten.
Verzoek van tante Rachel om informatie over Bertha
Zo verdwenen het gezin Goudsmit en het gezin Salomon uit Nederland.
Op 18 juni 2025 werd een Stolperstein voor Bertha Goudsmit geplaatst in Leiden.
Bronnen:
Beeldbank Den Haag
https://www.aip.org/history-programs/niels-bohr-library/oral-histories/4640-1
https://collections.arolsen-archives.org/en/document/130296472
Delpher: Haagsche Courant, 03-11-1931, NIW 5 mei 1936, Haagsche Courant, 18 maart 1939
Joods Monument
Leiden, juni 2025, Pieter Schrijnen
Joodsmonument.nl: Bertha Goudsmit
vorige naam / volgende naam / namenlijst
Language: English