Stolpersteine
volgende stenen
Inhoud van deze pagina:
- Plaatsing Stolpersteine 13 maart 2024
- Toespraak bij deze plaatsing
- Biografie
- Links
Plaatsing Stolpersteine 13 maart 2024
Op 13 maart 2024 werden Stolpersteine geplaatst bij Tiboel siegenbeekstraat 20 voor:
Victor Ephraim Bloemkoper, geboren op 18 augustus 1909 te Den Haag, gedeporteerd op 10 maart 1943 uit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 30 april 1943 te Sobibor.
Jetje Bloemkoper-den Hartog, geboren op 7 mei 1910 te Rotterdam, gedeporteerd op 10 maart 1943 uit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 13 maart 1943 te Sobibor.
En hun kinderen:
Jacob Bloemkoper, geboren op 22 april 1934 te Leiden, gedeporteerd op 10 maart 1943 uit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 13 maart 1943 te Sobibor.
Elias Bloemkoper, geboren op 26 maart 1935 te Leiden, gedeporteerd op 10 maart 1943 uit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 13 maart 1943 te Sobibor.
Roza Marianne Bloemkoper, geboren op 6 oktober 1936 te Leiden, gedeporteerd op 10 maart 1943 uit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 13 maart 1943 te Sobibor.
Abraham Bloemkoper, geboren op 4 september 1938 te Leiden, gedeporteerd op 10 maart 1943 uit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 13 maart 1943 te Sobibor.
Victor Bloemkoper en Jetje Bloemkoper-den Hartog
(bron: afkomstig uit het fotoalbum van George Junge, destijds buurjongen op Tiboel Siegenbeekstraat 22, in 2024 via René Taselaar ter beschikking gesteld)
De kinderen, van links naar rechts: Elias, Jacob, Abraham en Roosje Bloemkoper
(bron: afkomstig uit het fotoalbum van George Junge, destijds buurjongen op Tiboel Siegenbeekstraat 22, in 2024 via René Taselaar ter beschikking gesteld)
De stenen van Victor Bloemkoper en Jetje Bloemkoper-Den Hartog werden geplaatst door Edward Glickman, de oudste zoon van de zus van Victor.
De steen van Jacob Bloemkoper werd door Emilia Ferrante geplaatst, een kleindochter van Edward Glickman.
De steen van Elias Bloemkoper door Peter Junge, de zoon van de vroegere buren van de familie Bloemkoper.
De steen van Roza Marianne door Lyda Verstegen, het vroegere buurmeisje.
De steen van Abraham door Hannah Sherak, dochter van Ruth Herskovits die van 1939-1941 bij het gezin Bloemkoper had ingewoond.
Michael Ferrante hield een toespraak als nabestaande.
Toespraak gehouden bij de plaatsing door Michael Ferrante
Victor Ephraim Bloemkoper was born in The Hague on 18 August 1909. His wife Jetje den Hartog was born in Rotterdam on 7 May 1910. The family lived at Tiboel Siegenbeekstraat 20 and included their four children, Jacob (born 22 April 1934), Elias (born 26 March 1935), Roza Marianne (born 6 October 1936) and Abraham (born 4 September 1938), all born in Leiden.
Victor was a religious teacher with certificate B (hghest rank) and was a cantor in the synagogue in Leiden. According to notes from the Jewish Council, he was a diligent and good teacher of children. The Bloemkoper children lived a normal life. Jacob, the oldest, was a sensitive child. Jacob and Eli played marbles and hopscotch in the streets. Abraham often stood at the bay window of the front parlor and watched the street. Eli was an extremely good-natured, thoughtful boy who never stopped asking questions about the relative size of the sun and moon. Roosje was not deterred by being outnumbered; a comical little girl with glasses, she made good use of her sense of humor to defend herself against her three brothers.
By 1941, things began to change. The children had to leave their school. More and more things became forbidden for Jews. In the spring of 1943, they did not want to go into hiding for fear that the family would have to be split up. They had told their neighbors that Jews had always been the persecuted people. They knew that they risked being transported to Poland, but they thought that they would only have to work hard there – as a family. On the night of March 5-6, 1943, the Bloemkoper family was picked up in the first raid took place in Leiden by the Sicherheitspolizei.
The family was registered in Camp Westerbork and assigned a barrack. Valuables and money were confiscated. The Bloemkoper family was housed in penalbarrack 67; a separate barrack, surrounded by barbed wire.
On 10 March 1943 the family was deported to Sobibor. On 13 March 1943 (exactly 81 years ago today) they arrived and were all, except for Victor, killed immediately. Victor was selected for labor. He even wrote two cards to his parents-in-law and brother.
On April 30, 1943, Victor Bloemkoper was shot dead along with 69 other Dutch residents. All of Victor’s family in the Netherlands were killed in the Holocaust. His parents Jacob Bloemkoper (Age 65) and Carolina Keizer (Age 69) died at Sobibor. Brother Abraham, wife Sara Dina van Gelder, son Jacob (Age 9), and daughters Clara Suzanna (Age 8), Lea (Age 11), and Carolina Esther (Age 12) all died at Sobibor. Sister Sarah, husband Isaac Blok died at Auschwitz, while their daughter Sophia (Age 14), and son Jacob (Age 12) died at Sobibor. Brother Barend, wife Henriette Mogendorff, and daughter Carolina (Age 7) died at Auschwitz.
The entire family insisted in 1939 that the youngest child, Susanna, unmarried, leave the Netherlands to the U.S. to escape the escalating situation for Jews in Europe. She met and married Abraham Glickman. One of the last known communications from Susanna to her family was in July 1942, when she sent a telegram to her parents in the Hague via Red Cross: BABY BOY BORN JANUARY 1942. WE ARE ALL FINE. HOPE YOU ARE SAME. ANXIOUS FOR NEWS. That “baby boy” is Edward and is here with us today.
Susanna and Abraham had three sons. Susanna lived to be 100 years old and got to meet her six grandchildren and several great-grandchildren; there are now 23 descendants of Susanna Bloemkoper living in the U.S, including one great-granddaughter, who is here with us today.
Een hele korte samenvatting in het Nederlands.
Het gezin van Victor Ephraim Bloemkoper en Jetje den Hartog bestond uit vier kinderen, Jacob, Elias, Roza Marianne en Abraham.Victor was godsdienstleraar met diploma B (hoogste rang) en was voorzanger en voorganger van de Joodse gemeente hier in Leiden. Hij stond bekend als een goede onderwijzer. Ook Jetje was opgeleid als onderwijzeres. Jacob, de oudste, was een gevoelig kind. Eli was een buitengewoon goedaardige, bedachtzame jongen die bijvoorbeeld vragen had over de relatieve grootte van de zon en de maan. Roosje was een grappig meisje, ze maakte goed gebruik van haar gevoel voor humor om zichzelf te verdedigen tegen haar drie broers. Abraham was de kleinste en een lief jongetje, hij stond regelmatig bij dit raam naar buiten te kijken.
Vandaag precies 81 jaar geleden kwamen het transport met de familie Bloemkoper aan in Sobibor. Behalve Victor werden de anderen bij aankomst vergast. Victor werkte nog enkele weken in Sobibor en werd op 30 april 1943 doodgeschoten.
Alleen één zus van Victor heeft de oorlog overleefd, Susanna. Zij heeft 23 nakomelingen en haar oudste zoon is hier vandaag bij ons aanwezig.
Biografie van de familie V.E. Bloemkoper-den Hartog
opgesteld door Barbera Bikker
Victor Ephraïm Bloemkoper werd geboren 18 augustus 1909 in Den Haag. Hij trouwde met Jetje den Hartog, geboren op 7 mei 1910 in Rotterdam.
Victor werd als vierde kind geboren in het gezin van Jacob Bloemkoper en Carolina Keizer. Het gezin woonde in Den Haag en kreeg in totaal vijf kinderen, twee dochters en drie zonen. Victors vader was goudborduurder, kerkelijk ambtenaar van de joodse gemeente. (1) Hij was assistent-koster in de Grote Synagoge in de Haagse Wagenstraat en als zodanig verantwoordelijk voor het onderhoud van het synagogale textiel. Hij maakte ook zelf textiel voor de synagoge, waaronder een parochet (voorhang) voor de Hoge Feestdagen. (2)
Jetje kwam uit een gezin met drie kinderen. Haar ouders Elias den Hartog en Roosje van Straten waren in 1909 gehuwd en Jetje werd een jaar later als oudste kind geboren. Haar moeder stierf in het kraambed van haar dochter op 12 mei 1910. Haar vader hertrouwde in 1912 en kreeg met Marianne den Hartog daarna nog twee kinderen, halfzusjes van Jetje. Elias was klerk bij de Posterijen en Telegrafie. (3)
Victor Bloemkoper werd reeds op 21-jarige leeftijd benoemd tot onderwijzer in de Nederlands Israëlitische Gemeente in Leiden, tevens werd hij daar de chazzan (voorzanger), secretaris en voorganger. Bloemkoper haalde in 1932 qua godsdienst-onderwijs akte B (4), de hoogste rang. Hij was ijverig en een goede onderwijzer voor de kinderen, aldus de aantekeningen op zijn kaart van de Joodse Raad. Het Leidsch Dagblad 2 februari 1931 besteedde veel aandacht aan de installatie van ‘den jeugdigen en begaafden heer V. Bloemkoper.’ (5) Bloemkoper was de jongste voorzanger in Nederland toen hij werd geïnstalleerd. Ook in het Nieuw Israëlitisch weekblad van 6 februari 1931 werd uitgebreid verslag van de installatie gedaan. (6) Er waren veel toespraken waaronder ook een toespraak van Victor Bloemkoper. Hij sprak zijn dank daarin uit aan God, “Die hem den weg heeft doen bewandelen, welke tot het thans bereikte doel heeft geleid en bidt den Algoede hem ook verder Zijn gunst en trouw niet te onthouden.” Vervolgens wordt vermeld dat Bloemkoper zich tot zijn ouders richtte om hen dank te zeggen voor de mooie Joodsche opvoeding die ze hem gegeven hebben. Aan het einde van alle plechtigheden ging de heer Bloemkoper “begeleid door het koor in mingo en mangariew voor, waarbij hij ruimschoots gelegenheid vond, van zijn bedrevenheid in Gazonoes blijk te geven en zijn aangename stem te doen uitkomen.“
Jetje haalde diploma’s in het boekhouden en stenotypen en zij was godsdienstonderwijzeres voor ze trouwde met Victor. Victor en Jetje trouwden op 1 maart 1933 in Leiden en kregen vier kinderen: Jacob (22 april 1934), Elias (26 maart 1935), Roza Marianne (6 oktober 1936) en Abraham (4 sept 1938). Het gezin woonde op verschillende adressen in Leiden, waaronder De Ridderstraat 16, Thorbeckestraat 17 en uiteindelijk Tiboel Siegenbeekstraat 20.
In 1937 werden twee nieuw gebouwde lokalen als uitbreiding van de Synagoge in Leiden geopend. Bloemkoper hield als voorganger van de gemeente een rede bij deze gelegenheid naar aanleiding van Psalm 127 vers 1. (7)
Eind 1938 werd vader Jacob Bloemkoper gehuldigd vanwege zijn vijfentwintigjarig ambtsjubileum als assistent-koster van de Groote Synagoge in Den Haag. In het Nieuw Israëlitisch weekblad van 6 januari 1939 wordt hiervan verslag gedaan en de toespraak van Victor Bloemkoper voor zijn vader wordt daarin aangehaald. Victor benoemt, ‘dat de wijze, waarop zijn vader zijn taak vervult, boven alle lof verheven is.‘ (8)
In april 1940 verhuisde de familie van de Thorbeckestraat naar de Tiboel Siegenbeekstraat 20, slechts twee straten verder in dezelfde wijk. Kort na deze verhuizing brak de Tweede Wereldoorlog uit. In die tijd woonde er een meisje uit Duitsland bij de familie Bloemkoper in huis, Ruth Herskovits. Zij was in 1939 met een Kindertransport naar Nederland gekomen samen met haar tweelingzusje Eva. Eva verbleef bij de familie Meijer aan de Thorbeckestraat en later in het Joodse Weeshuis. Ruth heeft een boek geschreven over haar leven en ze vertelt daarin ook over het leven bij de familie. De familie had het financieel niet ruim. Ruth maakte zich soms zorgen dat ze misschien teveel at. Maar haar verblijf bij de familie gaf hen ook voordelen want ze kon op de kleintjes passen. ‘Eli and Abrammetje were my favorites’. (9)
Uit haar boek krijgen we ook een beeld over de kinderen. Jacob, de oudste, was een gevoelige jongen en had regelmatig last van pijn. Eli was een goedaardig en bedachtzaam kind en stelde veel vragen, bijvoorbeeld over de relatieve grootte van de zon en de maan. Als Ruth de antwoorden niet had, dan ging hij met zijn vragen naar anderen, op zoek naar het antwoord. Roosje was een grappig meisje met een bril, ze had gevoel voor humor dat ze goed gebruikte om zich te verdedigen tegen haar drie broers. Abrahammetje, zoals Ruth de jongste noemt, werd onmiddellijk een vriendje van Ruth. Het jongetje was drie jaar oud toen Ruth het gezin in november 1941 verliet om terug te keren naar Hannover. Het afscheid van hem was voor haar het moeilijkste. Het grootste deel van zijn leven tot dan toe had ze bij hem in huis gewoond. Wanneer zou Ruth terugkomen? Als de oorlog voorbij was. Mw. Bloemkoper schreef Ruth na haar vertrek nog enkele brieven. In een van de brieven stond dat Abraham regelmatig bij het raam naar buiten keek of de oorlog misschien al voorbij was en Ruth weer terug zou komen. (10)
De kinderen hadden tot de zomer van 1941 een relatief onbezorgd leven. Ze konden alles blijven doen wat ze ook voor de oorlog hadden gedaan. Ze gingen naar school en speelden met de kinderen uit de straat. Vanaf de zomer van 1941 werd het joodse leerlingen verboden naar een niet-joodse school te gaan. Er was geen joodse school in Leiden. Er werd een oplossing gezocht en eind november 1941 kwam er een joodse lagere school aan het Pieterskerkhof.
Over het leven in de Tiboel Siegenbeekstraat, met bijzondere aandacht voor de levens van de families Bloemkoper en Van Tijn, is in 2005 een uitgebreid artikel verschenen van de hand van René Taselaar. (11)
In 2021 schreef Gesineke Veerman hierover educatief materiaal voor Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden onder de titel ‘De kinderen van de Tiboel Siegenbeekstraat’. (12)
Het gezin Bloemkoper had een Sperre van de Joodse Raad vanwege de functie van Victor Bloemkoper. In de nacht van 5 op 6 maart 1943 hielp dit niet langer. Het gezin werd tijdens de eerste razzia in Leiden opgepakt. Ook de familie Blitz werd opgepakt, zij hadden bij de familie Bloemkoper moeten intrekken. De familie Bloemkoper wilde niet onderduiken uit angst dat dan de familie opgesplitst zou moeten worden. (13) De Bloemkopers hadden wel straatgenoten gevraagd om bepaalde familiestukken in bewaring te nemen. Buurman Junge heeft na hun vertrek spullen uit het huis opgehaald en zo zijn enkele foto’s van het gezin en nog enkele familiestukken bewaard gebleven en later aan de zus van Bloemkoper overhandigd die als enige de oorlog overleefde van de families. (14)
De familie Bloemkoper moest in Westerbork naar de strafbarak. Mogelijk was dit omdat mevrouw Bloemkoper haar persoonsbewijs was verloren. Deze werd later teruggevonden in de Tiboel Siegenbeekstraat. Ook de bagage van de familie bleef om onduidelijke redenen achter op het politiebureau in Leiden. Enkele dagen na aankomst in Westerbork, op woensdag 10 maart 1943, werd de familie Bloemkoper al op transport gezet naar Sobibor. Na aankomst werden Jetje en de kinderen vermoord, alleen Victor is nog enkele weken in leven gebleven. Hij schreef op 18 maart twee kaarten, eentje naar zijn schoonouders en eentje aan de Joodse Raad. (15) Op 30 april 1943 is Victor Bloemkoper doodgeschoten, samen met 69 andere Nederlanders.
Behalve de jongste zus van Victor Bloemkoper, overleefde niemand van de familie de oorlog. Susanna, ongehuwd, emigreerde op aandringen van de familie naar de VS in 1939. Zij trouwde daar met Abraham Glickman. In juli 1942 stuurden zij een telegram naar haar ouders in Den Haag om de geboorte van hun oudste zoon Edward aan te kondigen. (16) Ze kregen totaal drie kinderen. Na de oorlog schonk Susanna in 1989 enkele familiestukken aan het Joods Historisch Museum in Amsterdam.
Een van de geschonken items is een versierde mizrach, gemaakt door Jacob Bloemkoper, de vader van Victor en Susanne. Bij het geschonken item staat nadere uitleg over een mizrachbord. “Deze wordt opgehangen in de huiskamer of gebedsruimte om de gebedsrichting te markeren. De letterlijke vertaling van het woord mizrach is ‘Oosten’. Dat is de richting waarheen men zich in de westerse wereld moet wenden tijdens het gebed: naar Jeruzalem, waar de Tempel stond. Ook kunnen de Hebreeuwse letters geïnterpreteerd worden als een afkorting voor de woorden: ‘van deze kant komt de geest des levens’.”
Susanna was 100 jaar toen ze in 2012 overleed in de VS. Edward Glickman, haar oudste zoon, was aanwezig met enkele familieleden toen op 13 maart 2024 Stolpersteine werden geplaatst voor het gezin Bloemkoper in Leiden.
Foto’s en illustraties:
Groepsfoto van godsdienstklasje voor de synagoge aan het Levendaal nr. 14-16 in Leiden, circa 1933-1934
Bloemkoper in het Leidsch Dagblad – 22 december 1930.
De kinderen Bloemkoper, van links naar rechts: Abraham, Elias, Jacob en Roosje.
“Op deze verjaarsfoto van Lyda Verstegen d.d. 28 mei 1941 staan de straatgenoten Annie en Hennie Steeds van nummer 18, Han Bouman (nummer 13), René Taselaar (nummer 9), Esther van Tijn (nummer 7), Jacob Bloemkoper (nummer 20), Elly van ’t Hooft (nummer 28), Hansje Kips (nummer 27), Lyda Verstegen (nummer 15) en Eli en Roosje Bloemkoper (nummer 20).” Uit: R.E. Taselaar, Ter herinnering aan twee joodse gezinnen uit de Tiboel Siegenbeekstraat in Leiden (1943) verschenen in het Jaarboek 2005 van de Dirk van Eck-Stichting te Leiden (p. 119-140). https://www.oudleiden.nl/pdf3/pdfs%20Jaarboeken%20DvE%201989-2013/Jaarboek_DvE_2005.pdf
Deze tekening van Eli Bloemkoper is bewaard gebleven.
Ruth Herskovits woonde bij de familie Bloemkoper van 1939-1941. Zij overleefde de oorlog en schreef later een boek. Daarin staat deze foto van Ruth en haar kinderen. (A Final Reckoning: A Hannover Family’s Life and Death in the Shoah (Judaic Studies Series), Ruth Gutmann, 2013).
Bronvermeldingen:
1 https://www.maxvandam.info/humo-gen/family/1/F43804?main_person=I116349
2 Joods Cultureel Kwartier https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-museum/M003715
3 https://www.maxvandam.info/humo-gen/family/1/F41247?main_person=I74342
4 Leidsch Dagblad 9 november 1932 https://leiden.courant.nu/issue/LD/1932-11-09/edition/0/page/2?query=bloemkoper&sort=relevance
5 Leidsch Dagblad, 2 februari 1931 https://leiden.courant.nu/issue/LD/1931-02-02/edition/0/page/1?query=bloemkoper%20synagoge&sort=relevance
6 NIW 6 februari 1931 https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858655:mpeg21:pdf
7 Leidsch Dagblad 25 oktober 1937 https://leiden.courant.nu/issue/LD/1937-10-25/edition/0/page/1?query=bloemkoper&sort=relevance
8 NIW 6 januari 1939 https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874657:mpeg21:p013
9 A Final Reckoning: A Hannover Family’s Life and Death in the Shoah (Judaic Studies Series), Ruth Gutmann, 2013, chapter 4.
10 Ruth Gutmann idem, chapter 4 and 5.
11 R.E. Taselaar, Ter herinnering aan twee joodse gezinnen uit de Tiboel Siegenbeekstraat in Leiden (1943) verschenen in het Jaarboek 2005 van de Dirk van Eck-Stichting te Leiden (p. 119-140). https://www.oudleiden.nl/pdf3/pdfs%20Jaarboeken%20DvE%201989-2013/Jaarboek_DvE_2005.pdf
12 Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden, Gesineke Veerman, 2021 https://www.herdenkingleiden.nl/wp-content/uploads/2021/09/Boekje-leerlingen-Primair-Onderwijs-de-Kinderen-van-de-Tiboel-Siegenbeekstraat_09092021.pdf
13 Artikel R.E. Taselaar.
14 Artikel R.E. Taselaar.
15 Artikel R.E. Taselaar.
16 Joods Cultureel Kwartier https://data.jck.nl/page/aggregation/jhm-documenten/D004665
17 Joods Cultureel Kwartier https://data.jck.nl/search/?q=glickman
Links
Joodsmonument.nl: Victor Ephraim Bloemkoper, Jetje Bloemkoper-den Hartog, Jacob, Elias, Roza Marianne, Abraham.
Leiden4045: familie Bloemkoper
Verslag plaatsing 13 maart 2024
De Stichting dankt de gemeente Leiden, de St. Josephschool in Leiden, de Oud-Katholieke parochie, de particulieren (de aanwezigen en zij die financiële steun gaven) voor het steunen en mede mogelijk maken van deze plechtigheid.
Language: English