Pierre Frissen

Stolpersteine
volgende stenen

Inhoud van deze pagina:

Plaatsing Stolpersteine 4 juli 2025

Op 4 juli 2025 werd een Stolperstein geplaatst bij Kamerlingh Onnesplein 1, destijds Melchior Treublaan 1, voor:

Theodorus Joannes Gerardus Pierre Frissen geboren 20 oktober 1923, gearresteerd 30 oktober 1943 Den Haag, vermoord 5 maart 1945 Buchenwald

Deze steenplaatsing was een particulier initiatief van Monique Frissen, Pierre was haar oom. Hij was geen joodse inwoner van Leiden maar is opgepakt vanwege Trouw, één van de 202 doden van Trouw.
Stolpersteine zijn niet alleen voor joodse slachtoffers.

Stolperstein van Pierre Frissen

Pierre Frissen (uitsnede) 

 

De steen voor Pierre Frissen wordt geplaatst door Monique Frissen, Pierre was haar oom. 

Toespraak, gehouden door Nico van Roon, de man van Monique

Het is wreed als een man of vrouw of zoon of dochter of een familielid wordt opgepakt en afgevoerd en je weet niet waarheen of dat je hem of haar ooit nog terugziet.
Pierre Frissen is weggevoerd en naar het Oranjehotel in Scheveningen overgebracht alleen omdat hij de verboden krant TROUW rondbracht en een negatieve opmerking over Göring had gemaakt. Door het Deutsches Landesgericht werd hij wegens Deutsch feindliche kundgebung veroordeeld tot een gevangeinsstraf van 1 jaar en 73 dagen. Na zijn veroordeling zei zijn moeder, doe maar goed je best jongen, dan ben je gauw weer thuis. Hij werd daarna in strafanstalt Preungesheim in Frankfurt am Main ingesloten. Daarna werd hij overgeplaatst naar zuchthaus Sieburg. Vandaar overplaatsing naar gefangnis Kassel.
Op 6 februari werd hij op last van Frankfurt am Main als polizeihaftling overgebracht naar concentratiekamp Buchenwald. Hij woog bij binnenkomst nog 50 kilo. Door uithongering en verzwakking overleed hij op 5 maart 1945. Monique en ik zijn in Buchenwald geweest en hebben daar namens mijn schoonvader een bos bloemen neergelegd. Het was een zeer wreed kamp waar je moest werken zonder dat je noemenswaardige voeding kreeg. Je ging dan vanzelf wel dood.
Niemand heeft ooit meer iets van hem gehoord. En dat is het erge, er komt geen dode terug naar huis, de nabestaanden kunnen geen uitvaart regelen en geen gedenkplaats maken.
Mijn schoonvader is nog maanden elke dag naar het station gegaan om te kijken of zijn broer terugkwam.
Wij zijn hier om een Stolperstein of struikensteen te plaatsen voor Theodorus Joannes Gerardus Pierre Frissen. Het idee voor de stolpersteinen komt van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Volgens hem ben je pas dood als iedereen je vergeten is. Door deze stenen worden veel mensen herinnerd en niet vergeten.
De naam van mijn schoonvader is Willem. Willem, deze steen is voor jou.
Hiermee eindigt deze plechtigheid en wij danken u allen voor uw komst.

 

Nico van Roon, de man van Monique Frissen houdt een toespraak

Van links naar rechts: Pierre Frissen (vernoemd naar zijn oom), Nico van Roon en Monique Frissen voor het huis waar destijds Pierre met zijn ouders, broer en zussen woonde. 

 

Biografie Pierre Frissen (1923-1945), opgesteld door Barbera Bikker

Theodorus Joannes Gerardus Pierre Frissen, roepnaam Pierre, werd geboren op 20 oktober 1923 in Maastricht. Pierre was de oudste zoon in het gezin van Joannes Hubertus Gerlachus Frissen en Maria Josephina Agnes Speessen. Het echtpaar kreeg in totaal acht kinderen waarvan twee zonen en zes dochters.

De vader en moeder van Pierre waren op 17 oktober 1919 in Houthem St. Gerlach, in het zuiden van Limburg, getrouwd. Joannes was kantoorklerk van beroep en zijn vader was metselaar. Pierre’s andere grootvader was landbouwer, hij overleed toen zijn dochter bijna zes jaar was.

In de jaren ’30 verhuisde het jonge gezin, met Pierre als tiener, naar Leiden. De familie woonde eerst enkele jaren aan Schelpenkade 60. Vanaf januari 1939 woonde het gezin aan de Melchior Treublaan 1, tegenwoordig heet dit het Kamerlingh Onnesplein 1.

In 1936 zat Pierre op het seminarie Hageveld in Heemstede. Volgens zijn persoonskaart lijkt het erop dat hij daar een jaar op het internaat heeft gezeten. Van 1936 tot en met 1938 werd Pierre zijn verjaardag in de Leidsche Courant vermeld, dat werd alleen gedaan als je je verjaardag had ingestuurd naar de rubriek ‘Voor de jeugd’.

In het Leidsch Dagblad[1] van 1 juli 1941 staat vermeld dat Pierre zijn typediploma (machineschrijven) had gehaald aan de middelbare handelsavondschool “Kennis is Macht” in Leiden. Twee jaar later, 30 juni 1943[2] slaagde hij op diezelfde avondschool voor het eindexamen Nederlandse handelscorrespondentie.

Op zijn persoonskaart staat dat hij schrijver was, ‘a.o. Inspect. der invoerrechten’, een klerk bij de Douane/Belastingdienst. Hij werkte in Den Haag. Hij werd op 30 oktober 1943 gearresteerd in Den Haag. Hij was toen nog maar net twintig jaar oud. Zijn nichtje, dochter van Pierre’s broer laat weten: ‘Van mijn vader heb ik altijd begrepen dat hij op kantoor in Den Haag is gearresteerd omdat hij een verboden krant had rond gebracht en een aantal opmerkingen had gemaakt in de tram naar zijn werk over Goring. Mijn vader gaf ook aan dat hij een schijnproces heeft gehad in Utrecht of Amersfoort. Hij werd tot anderhalf jaar gevangenis veroordeeld.’

Dit was Trouw, Pierre zijn naam staat in de lijst van 202 doden van Trouw, verzetsmensen die stierven voor deze krant.[3] Ook het Rode Kruis vermeldt dit in 2006 in een brief[4] aan de familie naar aanleiding van een inlichtingenverzoek. ‘Op 30 oktober 1943 werd uw oom in Den Haag gearresteerd wegens het lezen en verspreiden van de illegale krant “Trouw”. Tevens had hij zich negatief uitgelaten over luchtmaarschalk Göring (deze informatie is afkomstig van de vader van uw oom)’, aldus het Rode Kruis.

Van 5 november 1943 tot en met 26 november zat Pierre in de Scheveningse gevangenis, het Oranjehotel, cel 365. Door het Deutsche Landesgericht werd hij veroordeeld tot 1 jaar en 73 dagen gevangenisstraf wegens ‘deutschfeindliche Kundgebung’[5]. In 2025 werd Pierre toegevoegd aan het namenregister van het Oranjehotel.[6]

Het is onduidelijk waar Pierre op 26 november 1943 naar toe ging. Mogelijk was dit kamp Amersfoort maar hierover is niets te vinden. Het spoor is wel weer bekend vanaf 25 januari 1944, toen werd hij in Frankfurt am Main ingesloten in het gevangenis Preungesheim. Hij werd van 8 februari 1944 tot 19 september 1944 opgesloten in tuchthuis Siegburg (Luissenstrasse 90), dit was zijn langste verblijf in de serie van gevangenissen en kampen waar hij is vastgehouden. Na 19 september 1944 kwam hij terecht in de gevangenis van Kassel. En toen, op last van Gestapo, werd hij als politiegevangene naar Buchenwald gebracht, dat was op 6 februari 1945.[7]

Pierre werd in concentratiekamp Buchenwald geregistreerd als gevangene 70892, hij woog nog maar 50 kilo. Zijn leven eindigde op 5 maart 1945 door een dubbele longontsteking. Hij was op 27 februari 1945 al ernstig verzwakt opgenomen in de ziekenboeg van Buchenwald. De familie werd over Pierre’s dood op 13 juni 1945 geïnformeerd door het Rode Kruis.

Pierre Frissen is maar 21 jaar oud geworden. Er is weinig over zijn leven bekend. Er is een foto waar hij opstaat en op een van de documenten[8] staat beschreven dat hij bruin haar had, een ovaal gezicht, blauwe ogen en kleine oren.

Op het gelovige bidprentje dat voor hem werd gemaakt staat geschreven ‘Ondanks onze liefde, ondanks onze zorgen, hebben wij hem niet kunnen ontrukken aan de dood.’ Het bidprentje bevat meerdere teksten over het verdriet en de gelovige beleving van zijn nabestaanden. In de Leidsche Courant van 19 juni staat zijn overlijdensbericht. Hierbij staat vermeld dat de gezongen H. Mis van Requiem werd opgedragen maandag 18 juni in de St. Petruskerk te Leiden. ‘Requiem æternam dona eis, Domine, et lux perpetua luceat eis. (Geef hun de eeuwige rust, Heer, en laat het eeuwige licht over hen schijnen.)’

Op 4 juli 2025 werd voor Pierre Frissen een struikelsteen geplaatst voor het huis van het Kamerlingh Onnesplein 1 waar hij enkele jaren met zijn ouders en broer en zussen had gewoond, zijn laatste woonadres voor zijn arrestatie.

Bronnen/links:

[1] https://leiden.courant.nu/issue/LD/1941-07-01/edition/0/page/2?query=T.J.G.P.%20Frissen&sort=issuedate%20ascending

[2] https://leiden.courant.nu/issue/LD/1943-06-30/edition/0/page/3?query=%22Th.%20J.%20G.%20P.%20Frissen%22&sort=issuedate%20ascending

[3] https://www.trouw.nl/binnenland/dit-zijn-de-202-doden-van-trouw-zij-die-stierven-voor-de-krant~b700a333/

[4] Brief Rode Kruis aan familie Frisser, 22 augustus 2006, PA/21.432/EU 33.130/VL.

[5] Brief Rode Kruis, idem.

[6] https://digitaalmonument.oranjehotel.org/nl/person/1742757290/theodorus-joannes-gerardus-pierre-frissen/

[7] Brief Rode Kruis, idem.

[8] https://collections.arolsen-archives.org/de/document/5898142

 

Extra foto’s:


Het laatst verschenen exemplaar van Trouw (geprint) voor de arrestatie van Pierre. Hier staan alle in de oorlog verschenen exemplaren van Trouw online.






Correcties en aanvullingen kunt u melden aan de redactie, via webmaster@herdenkingleiden.nl
Plaatsing – Toespraak bij deze plaatsing – Biografie – Links