19 april 2020 – Leiden
Dit jaar lezen wij de namen van 65 joodse onderduikers. Zij kwamen niet uit Leiden, maar zochten hier een veilige schuilplaats. Vaak zijn zij door verraad weg gevoerd en uiteindelijk vermoord.
U vindt onder de video de gelezen teksten en namen, en tevens de startafbeelding van deze video.
In maart 1943 werden in Leiden twee razzia’s gehouden, waarbij de joodse families uit onze stad uit hun huizen werden gehaald en werden gedeporteerd. Verschillende families doken onder. In juni 1943 barstte de jacht op de achtergebleven joden los. Iets minder dan de helft van de joden die de razzia waren ontkomen door in Leiden en omgeving onder te duiken, zijn alsnog opgepakt, en vermoord in concentratie- en vernietigingskampen.
Uit onze stad hebben 150 politiemensen actief deelgenomen aan het oppakken van joden. Twee rechercheurs Biesheuvel en de Groot zijn samen verantwoordelijk voor 120 arrestaties in zeven maanden tijd, waarbij ook tien onderduikgevers werden opgepakt. Op 9 juni bijvoorbeeld, werden om 2 uur ’s nachts Ruben en zijn zus Mirjam opgepakt, samen met Rini, Jacob en Emmanuel. Zij zaten ondergedoken op Herengracht 74. Ook de bewoner van het huis, kleermaker van Weeren werd opgepakt. Op 11 juni om 1 uur ’s nachts werd de buurman van nummer 76b opgepakt, samen met vijf joden die hij had verborgen. Op 25 juli werden op de Parallelweg 9 in Hillegom door Biesheuvel en de Groot achttien joden opgepakt, waarvan de jongste een meisje van 5 maanden was. De mevrouw die hen had verborgen werd ook opgepakt. Op 28 december reizen de Leidse rechercheurs op eigen initiatief af naar Hilversum om daar de 17-jarige joodse scholier Matteus Scheffelaar uit Amsterdam op te pakken. En zo zouden er nog vele arrestaties volgen.
In dit jaar, waarin wij allemaal veroordeeld zijn tot ons eigen huis, en geen kant meer op kunnen, willen we de joodse inwoners van onze stad gedenken die hier waren ondergedoken, zijn verraden en vermoord. Wij noemen speciaal de namen van degenen die niet in Leiden en omgeving woonden, maar hier wel een veilig heenkomen hadden gezocht.
Arend Cosman, 30 jaar
Kaatje Cosman- Fresco, 26 jaar
Heintje Spiro-Cosman, 26 jaar
Abraham Spiro, 26 Jaar
Bloeme Cosman-Cohen, 54 jaar
Koosje Ouwehand-van der Kloot, 48 jaar
Mozes Feitsma, 34 jaar
Petrus Jacobus Groote, 25 jaar
Margaretha Groote-Naarden, 20 jaar
Yvonne Renee Groote, 11 maanden
Adolf Hijman, 56 jaar
Branca Hijman-Ereira, 53 jaar
Sophia Hijman, 29 jaar
Lion Salomon, 62 jaar
Matteus Nico Scheffelaar, 17 jaar
Beatrice Scheffelaar-Polk, 41 jaar
Ruben Emmanuel Souget, 17 jaar
Mirjam Souget, 22 jaar
Hartog Jacob Rudelsheim, 21 jaar
Emanuel Barend Stern, 21 jaar
Abraham Stein, 41 jaar
Abraham Israel Katan, 23 jaar
Catharina de Jong-Spiro, 29 jaar
Charles de Jong, 36 jaar
Salomon Hamburger, 35 jaar
Hendrika Hamburger-Cohen, 25 jaar
Maurits Wolf, 59 jaar
Rini-Elisa Hoek, 21 jaar
Sara Benavente, 51 jaar
Marianna Rozette van der Waal, 66 jaar
Henri van der Waal, 57 jaar
Sara Schönthal, 39 jaar
Goldine Schönthal-von der Wall, 66 jaar
Rachel Roza Rodrigues, 31 jaar
Flora Rodrigues-Vleeschdrager, 59 jaar
Joseph Marcus Cohen, 56 jaar
Bertha Pach-Cohen, 50 jaar
Mie(n)tje van Klaveren-Bamberger, 46 jaar
Sophia Bamberger, 74 jaar
Albert David Fieyra, 17 jaar
Henriëtte Fresco-De Jong, 46 jaar
Salomon Gassan, 19 jaar
Ella Grijnen, 5 jaar
Gemma Grijnen, 4 jaar
Nathan Kornalijnslijper, 33 jaar
Sjaak Ketellapper, 23 jaar
Frederika Kloots, 6 jaar
Sylvain Willem Parsser, 25 jaar
Arnold Polak, 22 jaar
Henri Polak, 59 jaar
Mozes Stork, 59 jaar
Sophia Pach-Tertaas, 25 jaar
Willem Tertaas, 21 jaar
Salomon Weynberg, 53 jaar
Paula Sara Bloch-Kaufman, 60 jaar
Helemna Sara Bloch, 19 jaar
Eddy Philip Coronel, 21 jaar
Juda Mozes Gerzon, 51 jaar
Selmine Henriette Gerzon-Gelder, 52 jaar
Emanuel de Haas, 60 jaar
Ella Clara de Jong-Leefsma, 22 jaar
Wolf Presburg, 57 jaar
Setje Presburg-Witstein, 57 jaar
Rosetta Presburg, 27 jaar
Arie Presburg, 24 jaar
Waarom herdenken we dit jaar speciaal de joden die niet uit Leiden kwamen, maar hier wel ondergedoken zaten? Dat heeft een bijzondere reden. Een van de bezoekers van de herdenking in 2019, Nora, miste een naam in onze lijst van omgekomenen. Namelijk die van haar famlielid Nathan. Zij wist eerst niet eens dat ze een familielid met die naam had, maar tijdens een rondleiding door een plaatselijke historicus werd hij opeens genoemd als een van de joden die in Leiden waren opgepakt en het niet hadden overleefd. Ze wist meteen dat het wel familie moest zijn, want zo’n achternaam als zij heeft bijna niemand: Kornalijnslijper.
Aan ons de vraag waarom we Nathan niet herdachten, en of dat niet alsnog kon. Het werd voor ons de aanleiding om een onderzoek te starten naar joden die niet uit Leiden kwamen, maar hier wel werden opgepakt, om die aan onze lijst met omgebrachte joden uit Leiden en omgeving toe te voegen. Nora heeft het onderzoek zelf uitgevoerd, samen met historicus Dirk Kollf.
We danken Nora voor dit initiatief. En we danken haar en Dirk voor het grote onderzoekswerk dat zij afgelopen jaar gedaan hebben.
We hopen volgend jaar weer een gewone mooie herdenking te organiseren. U bent daarbij van harte welkom.
Language: English