Aandacht in de media waaronder twee video’s van Sleutelstad, zie onderaan deze pagina
Vandaag, 17 maart 2023, is het 80 jaar geleden dat vijftig kinderen en negen begeleiders weggehaald werden uit het Joods Weeshuis in Leiden aan de Roodenburgerstraat. Slechts vier kinderen zouden de oorlog overleven, de anderen werden vermoord, de meesten van hen in Sobibor.
Ook dit jaar werd een herdenking georganiseerd door een samenwerking tussen de Vereniging Oud Leiden, de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden, de Stichting Dodenherdenking Leiden en de St. Josephschool.
Jan-Jaap de Haan van Vereniging Oud Leiden heette iedereen welkom. Truus de Haan van Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden vertelde over het Weeshuis en over wat er gebeurde op 17 maart 1943. Haar toespraak is onderaan deze pagina te lezen.
De kinderen van de St. Josephschool van groep 8 lazen zelfgemaakte gedichten en de namen van alle weggevoerde kinderen en medewerkers van het Weeshuis. In het uitgebreide verslag gemaakt door Sleutelstad zijn enkele gedichten te horen, en het bevat een aantal korte interviews. Ook hoor je het lezen van een aantal van de namen.
Voor alle genoemde 59 namen werd een steentje op het koffermonument geplaatst.
De herdenking werd afgesloten met een minuut stilte en het uitspreken van het Kaddish door Leo Levie. Het Kaddish is een joods gebed voor de overledenen.
Er was een grote opkomst. De foto’s geven een impressie van de herdenking.
We hopen dat er volgend jaar opnieuw een herdenking zal zijn met een goede opkomst, omdat dit nooit vergeten mag worden.
Ontruiming Joods Weeshuis, herdenking 17 maart 2023
Door Truus de Haan
Beste kinderen, beste aanwezigen,
Het is vandaag dus precies 80 jaar geleden, dat de kinderen die in dit huis woonden ineens heel veel politiemensen bij hun huis zagen, zo´n 20. Het waren vooral mannen die Nederlands spraken en uit de buurt kwamen, maar er waren ook Duitsers bij.
Het was een woensdag, aan het eind van de middag, zo rond ´n uur of half 5. De kinderen waren thuis, hadden waarschijnlijk thee gedronken en speelden, maakten huiswerk en de groteren hielpen mee in huis. Ik verwacht dat ze die middag de spanning hebben gevoeld.
Sally was één van de grote kinderen in huis. Hij was al 18 jaar en had net als Leo die ook in het huis woonde, een baan: Sally bij een bedrijf in Leiden waar ze leer bewerkten en Leo op een tuinderij. Toen Sally die middag naar huis ging hield één van de politiemannen hem staande en zei: niet naar huis gaan, jongen! Jullie worden opgehaald, waarop Sally zei: als we weg moeten gaan, dan gaan we allemaal samen. Want ook Sally had de geruchten over een razzia gehoord.
En zo ging ook Sally toch ook naar huis.
Ik vertel dit om je een idee te geven, hoe het hier geweest moet zijn: een huis met kinderen met een soort ‘vader en moeder’, mijnheer en mevrouw Italie die met de andere volwassenen voor de kinderen zorgden. Door het verhaal van Sally en door de foto’s en verhalen die bewaard zijn gebleven, kunnen we een beeld krijgen van dit huis: dit was hùn huis, een fijne plek voor kinderen die geen ouders meer hadden, maar meestal hier waren omdat hun eigen vader en moeder niet meer voor hun konden zorgen.
Vandaag zullen jullie de namen van iedereen noemen die toen in 1943 in het huis woonde en weggevoerd is. Bijna al deze kinderen zijn – na hun vertrek hier eerst naar de trein in Leiden, toen naar Westerbork in Nederland en later naar een plek ver weg in het oosten – uiteindelijk vermoord. Vier van hun zijn uiteindelijk terug kunnen komen.
We denken vandaag aan al die kinderen die hier woonden. Maar we denken ook aan de volwassenen die hier werkten en vaak ook hier woonden Ik noem daarom nu één van hun: mevrouw Floortje Altenberg. We weten weinig van haar.
Floortje was verzorgster: ze moet heel veel kinderen hebben gekend, want ze werkte hier al vanaf 1929, dus zo’n 14 jaar. Ze kwam uit Amsterdam en werkte eerst in het oude weeshuis aan de Stille Rijn en later in dit nieuwe huis. We krijgen even een indruk van haar, door een foto waar één van de kinderen haar handen op de schouders van Floortje houdt. Dat ziet er gezellig uit. Floortje was 39 jaar toen de politie om het huis stond om iedereen op te halen. En ook toen heeft zij voor de kinderen gezorgd, hun spulletjes bij elkaar gepakt en vast onderweg net als in het huis goed voor hun gezorgd. Dat vermoed ik en weet ik eigenlijk wel zeker.
Lang was er niet zo veel belangstelling voor de geschiedenis van dit huis en haar bewoners. Gelukkig hebben sommige mensen heel veel inspanningen gepleegd om de geschiedenis hiervan boven water te krijgen. Dat waren vooral de heren Zegveld, Hoek, Kasteleyn en Focke. Door hun werk kennen we de geschiedenis. En die is belangrijk. Want we willen dat niemand vanwege zijn of haar afkomst niet zou mogen bestaan, gewoonweg uitgewist zou mogen worden. We staan hier omdat we daartegen vanuit het diepst van ons hart willen protesteren én ook om met liefde aan de kinderen en hun verzorgers van dit, ons Leidse joodse weeshuis, te denken.
Dank je wel.
—
Wilt u op de hoogte blijven van de herdenkingen, en van de plaatsing van Stolpersteine die – vanaf juni dit jaar – ook bij het Weeshuis geplaatst zullen worden, schrijft u zich dan in voor de nieuwsbrief.
—
Links voor vandaag:
- In de jaren ’30 werd door Maurits Schaap gefilmd bij het Joodse Weeshuis. Vandaag, 17 maart 2023, schreef Leonard Kasteleyn hiervoor een beschrijving. De korte film en de beschrijving zijn hier te vinden.
- Op de website van het Weeshuis zijn veel biografieën te lezen van de kinderen die hier hebben gewoond.
- In 2021 verscheen een monumentaal boek over het Joodse Weeshuis in Leiden geschreven door Jaap Focke.
- Sleutelstad – Herdenking aankondiging en interview (7 maart 2023)
- Sleutelstad – Herdenking verslag radio – I (17 maart 2023, circa 17.30 op de radio)
- Sleutelstad – Moord op Leidse Joodse weeskinderen herdacht door kinderen uit groep 8 (19 maart 2023)
- Sleutelstad – video I en video II (23 maart 2023)
- Leidsch Dagblad – ‘Als we gaan, gaan we samen’ (18 maart 2023)
- Leidse Glibber – verslag (18 maart 2023)
- Leids Nieuwsblad – Opdat wij nooit vergeten (23 maart 2023, pagina 13)
- Unity – Herdenking aankondiging (2 maart 2023)
—
Staat u op een van de foto’s maar wilt u liever niet op deze pagina staan, mailt u dan even met webmaster@herdenkingleiden.nl
Persbericht
Herdenkingen 17 maart
17 maart 2023
Language: English