Floortje Altenberg

vorige naam / volgende naam / namenlijst

 

Floortje Altenberg

Amsterdam 23-3-1904
Sobibor 26-3-1943

Weeshuisperiode:
7-2-1929 – 17-3-1943

 

 

 

Biografie

Floortje Altenberg is geboren in Amsterdam, op 23 maart 1904, en overleden (vermoord) in Sobibór op 26 maart 1943, 39 jaar oud. Over haar leven en haar activiteiten is weinig bekend. Ze komt uit een zeer arme familie, waarvan ook het grootste deel of vroeg overlijdt door ziekte en gebrek, of in de oorlog is vermoord. Wat bekend is kunt u hier lezen. 

Haar ouders waren Raphael Altenberg en Sara Abraham van de Kar. Raphael werd op 17 juni 1868 geboren in Amsterdam, Sara werd op 30 augustus 1867 ook in Amsterdam geboren (1).

De families van Raphael en Sara komen ‘van achter de Blauwbrug’,  de Amsterdamse Jodenbuurt. Dat was in die tijd een zeer arm deel van Amsterdam. De huizen waar ze hebben gewoond zijn al in het begin van de vorige eeuw gesloopt (2). De mannen hebben beroepen als sjouwerman, venter, los werkman, zakkenstopper (3). Ook haar broers krijgen zulke beroepen. Van de vrouwen zijn geen beroepen bekend. Waarschijnlijk zijn ze alle huisvrouw, moeder, of naaister, zoals Floortje later zou worden. 

Raphael en Sara krijgen 9 kinderen. Floortje is de jongste. Twee kinderen overlijden in 1917, resp. 28 en 26 jaar oud, wellicht aan de Spaanse griep. Twee andere kinderen overlijden erg vroeg. Naast Floortje worden ook nog een zus en twee broers van haar in de oorlog vermoord. Slechts één broer overleeft de oorlog. 

Raphael Altenberg overlijdt als Floortje nog geen jaar oud is, op 1 december 1903. Haar moeder Sara overlijdt ook vroeg, op 12 september 1919 (4). Rond de tijd dat twee van haar zussen overlijden vertrekt Floortje naar haar grootouders, Abraham van de Kar en Marianne Berklau, op de Kerkstraat 34 twee hoog achter (die werd in die tijd de Joden Kerkstraat genoemd) (5). 

In 1929 gaat ze aan de slag bij het Joods Weeshuis in Leiden. Dat is dan nog gevestigd aan de Stille Rijn 4. Ze gaat er werken als kinderverzorgster en naaister, en ze woont er ook intern. 

Floortje gaat mee met de verhuizing van het weeshuis naar de Roodenburgerstraat. Het nieuwe weeshuis (Machseh Lajesoumim) is ingericht om een goede opvang te verzorgen van Joodse kinderen, die of wees zijn geworden, of van wie de ouder(s) niet goed in staat zijn om voor hen te zorgen. Een deel van het personeel woont intern – zo ook Floortje. Zij neemt deel aan de dagelijkse activiteiten, ze verzorgt de kinderen. Ze zorgt voor het linnengoed in het huis. Op de foto’s is te zien dat de kinderen  er goed verzorgd uitzien. In het huis heerst een gezonde en prettige sfeer, met een vrij moderne pedagogiek. Het modern ingerichte weeshuis is schoon. Er is ook voldoende voedsel voor de kinderen en voor degenen die er werken. 

Voor Floortje moet het een welkome plek zijn geweest – uit de armoe, en hier opgenomen in een hartelijke gemeenschap. Op een foto’s staat één van de kinderen liefdevol met haar handen op Floortjes schouders. Net als de andere verzorgsters is Floortje verantwoordelijk voor de “ouderlijke” begeleiding van de kinderen, op fysiek, spiritueel en cultureel-religieus gebied. 

Met de opkomst van de nazi’s komen er in het huis steeds meer kinderen uit Midden- en Oost-Europa. Dit zijn vluchtelingen, met of zonder ouders. Soms brengen de ouders de kinderen naar Nederland in de hoop dat ze hier veilig zijn. Deze kinderen worden alle opgenomen. 

Na de bezetting door de Duitsers verandert er veel voor de bewoners van het Weeshuis. Dat is elders uitgebreid beschreven (6).

Op 17 maart 1943 wordt het Joods Weeshuis ontruimd door de Duitsers met medewerking van de Leidse politie. Ook al waren ze van te voren gewaarschuwd, de leiding van het huis heeft besloten de kinderen bij elkaar te houden en bij hen te blijven. Waarschijnlijk zijn op die dag zo’n 59 kinderen en volwassenen weggevoerd, naar Westerbork.

De staf had voor alle kinderen rugzakjes voorbereid met een noodrantsoen. Dat hielp hen gedurende reis naar Westerbork, en dat gaf hen de dag dat ze aankwamen in Westerbork nog wat te eten. Het grootste deel van de groep is maar kort in Westerbork verbleven. Op 23 maart werden 34 van de 59 kinderen en volwassenen uit het weeshuis op transport gezet naar Sobibór. Na drie dagen kwamen ze daar aan. 

Op de dag van hun aankomst in Sobibór, op 26 maart 1943, zijn ze allen vermoord. Zo ook Floortje Altenberg.

 

Pieter Schrijnen, juni 2023

 

Op 14 juni 2023 werd voor Floortje Altenberg een Stolperstein geplaatst bij het Joods Weeshuis in Leiden.

 

Noten:

1 http://www.maxvandam.info/humo-gen/family/1/F14558?main_person=I40079

2 https://www.joodsamsterdam.nl/rapenburgwal-boltensgrachtje/

3 https://www.dutchjewry.org/genealogy/ossendrijver/32.shtml

4 https://archief.amsterdam/indexen/persons?ss=%7B%22q%22:%22Floortje%20Altenberg%22%7D

5 archief.amsterdam/indexen/persons?ss=%7B%22q%22:%22%20kerkstraat%20van%20de%20kar%22%7D&sort=%7B%22order_i_datum%22:%22desc%22%7D&rows=250

6 Uit: Jaap W. Focke: Machseh Lajesoumim, A Jewish Orphanage in the City of Leiden, 1890-1943. AUP, 2021

 

Foto’s:

november 1932, Floortje is derde van links op de derde rij.

 

1934, Floortje staat helemaal links, achter het meisje met de lichte jurk.

 

Joodsmonument.nl: Floortje Altenberg

vorige naam / volgende naam / namenlijst