Stolpersteine
volgende stenen
Inhoud van deze pagina:
- Plaatsing Stolpersteine 6 november 2024
- Toespraak bij deze plaatsing
- Biografie
- Links
Plaatsing Stolpersteine 6 november 2024
Op 6 november 2024 werden vier Stolpersteine geplaatst bij Van ’t Hoffstraat 33a, voor:
Erich Leopold Dessauer, geboren op 21 mei 1892 te Wolfenbüttel, gedeporteerd op 20 juli 1943 vanuit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 23 juli 1943 te Sobibor.
Alice Dessauer- Neuwahl, geboren op 22 juli 1902 te Soest (D), gedeporteerd op 20 juli 1943 vanuit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 23 juli 1943 te Sobibor.
Rolf Dieter Dessauer, geboren op 9 november 1927 te Hannover, gedeporteerd op 20 juli 1943 vanuit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 23 juli 1943 te Sobibor.
Helga Dessauer, geboren op 27 juli 1930 te Hannover, gedeporteerd op 20 juli 1943 vanuit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 23 juli 1943 te Sobibor.
De Stolpersteine voor het gezin Dessauer
Alice Dessauer-Neuwahl en Erich Leopold Dessauer (bron: nabestaanden familie Neuwahl)
Helga Dessauer en Rolf Dieter Dessauer (bron: nabestaanden familie Neuwahl)
De plechtigheid begint bij Van ’t Hoffstraat 33a.
De steen voor Alice Dessauer-Neuwahl wordt geplaatst door een nichtje van Alice Neuwahl. Zij legt later een bloem en een steentje bij de geplaatste steen
De steen voor Erich Leopold Dessauer wordt geplaatst door aangetrouwde neef Wim.
De stenen voor Rolf Dieter en Helga worden geplaatst door familie.
Toespraak gehouden door een kleindochter van Mathilde Mosheim-Neuwahl, nichtje van Alice.
Alice Neuwahl werd geboren in Soest, Westfalen (Duitsland) op 22 juli 1902. Zij was het tweede kind van Joodse ouders: Felix Neuwahl (geboren in Soest, 12 augustus 1859) en Mathilde Neuwahl- Mosheim (geboren in Adorf, 26 september 1874). Haar broertje Walter (geboren in Soest in 1899) overleed op 5-jarige leeftijd. Op 5 mei 1904 werd haar broer Heinz geboren.
Vader Felix was eigenaar van een steenfabriek met bijbehorende landerijen. Het gezin woonde in een comfortabel huis in het centrum van Soest (wordt als Zoost uitgesproken) een idyllische historische Hanzestad. Alice en Heinz presteerden goed op school, in de vakanties logeerden ze vaak bij hun grootouders van moeders zijde in het landelijke Adorf. Toen ze groter werden, hadden ze regelmatig feestjes in het ouderlijk huis en bij andere Joodse vrienden en vriendinnen.
Alice trouwde met Erich Dessauer, geboren 21 mei 1892 in Wolfsbüttel (Duitsland) zakenman van beroep. Ze kregen twee kinderen, geboren in Hannover, Rolf Dieter op 9 november 1927 en Helga op 27 juli 1930.
Vader Felix overleed in 1935.
De omstandigheden deden Heinz, de broer van Alice, in 1936 besluiten Duitsland te verlaten en naar Nederland te gaan in de hoop dat Nederland, net als in de 1e Wereldoorlog, neutraal zou blijven. Toen hij in Leiden zijn fabriek opgericht en een woning gevonden had, liet hij zijn moeder overkomen.
Toen de toestand in Duitsland voor Joden steeds dreigender vormen aannam, besloten ook Alice en Erich om met hun kinderen dat land te verlaten. Zij wilden naar Amerika emigreren en boekten de overtocht per schip vanaf Rotterdam omdat ze afscheid wilden nemen van moeder Mathilde en broer Heinz. Op 9 mei 1940 zouden ze per trein om 6 uur ’s avonds in Den Haag arriveren. Broer Heinz ging daarheen om ze op te halen. Ze zaten niet in die trein. Heinz ging onverrichter zake terug naar Leiden en wachtte met moeder op nader bericht. Zoals bekend brak op 10 mei de oorlog uit. Door de radio kwam het bericht dat niet-Nederlanders zich niet op straat mochten begeven.
Na 4 dagen kwam er een telegram van Alice dat ze alle vier ongedeerd in Amsterdam waren. Alice’s broer haalde ze daar op en nam ze mee naar Leiden. Wat was er gebeurd? Alice en haar gezin waren een trein later in Den Haag aangekomen en hadden daar in een hotel overnacht. De volgende ochtend verlieten ze het hotel, onkundig van het feit dat ze als buitenlanders de straat niet op mochten. Ze werden opgepakt, 2 dagen en nachten in de gevangenis gezet en toen weer vrij gelaten. Bij het bombardement van Rotterdam was het schip de Veendam en al hun bagage verloren gegaan. Er werd voor de familie Dessauer een woning in de van ’t Hoffstraat gevonden.
Toen statenlozen niet-ariërs op last van de bezetter niet meer in het kustgebied mochten zijn verhuisde de familie naar Den Bosch. Het leefklimaat werd als maar slechter, Joden moesten een Jodenster dragen, kregen met talloze verboden te maken en er waren razzia’s. Broer Heinz raadde Alice en Erich aan om met hun kinderen onder te duiken maar dat zagen zij niet zitten. Ze hadden het idee dat ze, als ze zich vrijwillig in Vught zouden melden voor tewerkstelling in Duitsland, de oorlog zouden overleven. Ze meldden zich in Vught en werden op transport gesteld. In 1943 zijn ze in Sobibor vermoord: Alice 41 jaar, Erich 51 jaar, Dieter 15 jaar en Helga 12 jaar oud.
Bron:
NEUWAHL, persoonlijke uitgave van Dr. Ing. Heinz Neuwahl voor zijn kinderen, t.g.v. zijn 80e verjaardag.
Biografie, opgesteld door Arnold Schalks
Erich Leopold Dessauer werd op 21 mei 1892 in Wolfenbüttel geboren. Hij trouwde met de op 22 juli 1902 in de Duitse stad Soest geboren Alice Neuwahl. Het stel vestigde zich in Hannover, waar Erich Leopold zijn brood verdiende als confectiefabrikant en coupeur. In Hannover werd op 9 november 1927 hun zoon Rolf Dieter geboren. Dochter Helga volgde op 27 juli 1930.
Op 8 april 1940 vluchtte het gezin Dessauer vanuit Duitsland naar Nederland. In augustus 1940 vestigden de Dessauers zich in Leiden op de Oude Singel 112. Nadat Erich Leopold, Alice, Rolf Dieter en Helga nog geen maand op dat adres hadden gewoond, verhuisden ze naar de Van ‘t Hoffstraat 33a. De moeder van Alice Dessauer-Neuwahl, Mathilde Neuwahl-Mosheim, woonde een paar straten verderop in de Leidse Professorenwijk op de Zeemanlaan 16.
In november 1940 werden de vier gezinsleden als stateloze niet-ariërs gedwongen de kuststreek te verlaten en naar Den Bosch te verhuizen. Op de Koningsweg 49 woonden ze samen met de familie Stern, die dezelfde dag ook verplicht moest verhuizen. We weten dat de 14 jaar oude Rolf Dieter in oktober 1941 was ingeschreven als leerling op het Joods Lyceum te Den Bosch. Naar welke school Helga ging is onbekend.
Op 9 april 1943 werden de Dessauers in Den Bosch opgepakt en naar Westerbork afgevoerd. Volgens de fiche van de Joodse raad was Erich een ‘representatieve figuur’ wiens gezondheidstoestand werd omschreven als ‘labiel’ vanwege ‘hartlijden’. Tijdens het oponthoud in het kamp engageerde Erich Leopold zich voor de technische leiding van de Jeugdzorg en zette hij zich in als coupeur van de centrale werkplaats. Dochter Helga hielp haar vader een handje mee als naaister.
Na ruim drie maanden in het kamp te hebben doorgebracht ging het gezin op 20 juli 1943 vanuit Westerbork op transport naar ‘het Oosten’, een in die tijd gangbaar eufemisme voor ‘hun dood tegemoet’. Drie dagen later werden de Dessauers direct na aankomst in de gaskamers van Sobibor vermoord. Erich Leopold werd 51, Alice 41, Rolf Dieter 15 en Helga 12 jaar oud.
Links
Joodsmonument.nl: Erich Leopold Dessauer, Alice Dessauer- Neuwahl, Rolf Dieter Dessauer en Helga Dessauer
Leiden4045: familie Dessauer
De Stichting dankt de gemeente Leiden, de Lorentzschool in Leiden, de particulieren (de aanwezigen en zij die financiële steun gaven) voor het steunen en mede mogelijk maken van deze plechtigheid.
Language: English