Stolpersteine
volgende stenen
Inhoud van deze pagina:
- Plaatsing Stolpersteine 11 januari 2023
- Toespraak bij deze plaatsing
- Biografie
- Links
Plaatsing Stolpersteine 11 januari 2023
Op 11 januari 2023 werden twee Stolpersteine geplaatst bij Rijnsburgerweg 41 voor:
Nico Turksma, geboren op 28 mei 1916 te Leiden, gedeporteerd uit Westerbork op 17 augustus 1942 naar Auschwitz, vermoord 30 september 1942 te Auschwitz.
Dorma Turksma, geboren op 21 juni 1923 te Leiden, gedeporteerd uit Westerbork op 17 augustus 1942 naar Auschwitz, vermoord 30 september 1942 te Auschwitz.
Nico en Dorma Turksma (bron: familie Turksma)
Toespraak gehouden bij de plaatsing door Yolanda, een nichtje van Nico en Dorma
Hierbij, op deze plek, herdenken wij Nico Turksma, mijn oom en geboren in Leiden op 28 mei 1916 en zijn zus, mijn tante Dorma Turksma geboren op 21 juni 1923, ook in Leiden.
Nico haalde zijn HBS diploma in 1936, speelde verschillende instrumenten zoals ukelele, arcordeon en banjo en speelde in een bandje dat zich Hawaian Singers noemde. Hij had ook een goede hand en kon schilderen en tekenen, geërfd van zijn vader die gouden handen had.
Van Dorma is niet veel bekend, wel dat ze een opleiding deed voor hulp in de huishouding op de vakschool voor meisjes aan het Galgewater, en haar diploma haalde rond 1939.
Op dit adres woonden ze met haar zus, mijn moeder, Wilhelmina – maar Miep genoemd – en hun moeder. De vader was al overleden in 1936. Mijn oma en moeder konden op tijd onderduiken en hebben de oorlog overleefd.
Judith Turksma-Sealtiel was mijn oma, ik heb haar goed gekend omdat zij overleed toen ze 90 jaar was en ik 24. Zij had samen met haar man Manus een groothandel in fournituren in de Haarlemmerstraat 155, waar ze boven de zaak woonden.
In 1933 gingen ze naar de Lammerschansweg en na het overlijden van de vader in 1936 naar dit adres, Rijnsburgerweg 41.
Nico en zijn moeder en diens broer Jacques die vertegenwoordiger was, zetten de winkel verder door. Het was een goed lopende winkel, die blijkbaar niet leed onder de afwezigheid van Manus, die meer kunstenaar dan verkoper was!
In augustus 1942 kregen Nico en Dorma een oproep zich te melden. Ze gingen naar Westerbork op 15 augustus 1942 en twee dagen daarna werden ze op transport gezet naar Auschwitz, waar ze zijn vermoord op 30 september 1942.
Mijn moeder Miep trouwde in 1950 met mijn vader Hans Frederik Menko en ze kregen al snel een dochter Wilma en na 5 jaar mij, Yolanda.
Ik zal iets vertellen van de jeugdherinneringen van mijn moeder aan haar ouderlijk huis.
Met Dorma had ze snel bonje. Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom ze nooit iets vertelde over Dorma. Ze zal ook jaloers zijn geweest op haar mooie krullen, daarom gebruikte ze krulspelden om ook maar krullen te krijgen.
Met haar negen jaar oudere broer had zij leuk contact en ze waren dol op elkaar. Op een keer met erg onweer liet hij haar bij zich in bed komen, totdat ze van angst in bed plaste. Hij zette haar voor het raam en legde uit wat er boven hun hoofd gebeurde. De angst verdween en het bed bleef droog.
80 jaar na hun overlijden krijgen deze twee familieleden van mij een tastbare plaats. Een waardevol en mooi gebaar.
Biografie, opgesteld door Ans Meijlink
Manus Turksma, geboren 15 december 1885 te Leeuwarden trouwde op 21 augustus 1913 in Amsterdam met Judith Sealtiel, geboren 14 april 1890 Amsterdam.
Manus was winkelier en beiden vertrokken naar Leiden op 28 maart 1913 en openden een groothandel in fournituren en kledingzaak op de Haarlemmerstraat 196, daarboven gingen ze wonen.
Leidsch Dagblad 18 juni 1919
Hun zoon Nico werd daar geboren op 20 mei 1916.
Op 15 juli 1921 openden ze een nieuwe zaak op de Haarlemmerstraat 155-157 waar hun dochter Dorma werd geboren op 21 juni 1923, en hun dochter Wilhelmina (Miep) op 9 januari 1925.
Leidsch Dagblad 18 januari 1921
Dorma 3 maanden oud
In 1933 verhuizen ze naar de Lammenschansweg 6 (nu nr. 11), daar overlijdt Manus op 16 februari 1936.
Leidsch Dagblad 17 februari 1936
Nico haalt in dat jaar zijn diploma van de HBS en gaat in de winkel werken.
Deze foto’s zijn genomen in de tuin van de Lammenschansweg van Dorma en Nico (ongedateerd)
Dorma ging naar de vakschool voor meisjes aan het Galgewater waar ze haar diploma haalde van “ hulp in de huishouding” ca. 1939
In 1939 verhuisden ze naar de Rijnsburgerweg 41, ze bleven wel werken in de winkel, Judith, haar broer Jacques en Nico.
Rijnsburgerweg 41
Nico was erg muzikaal, hij speelde verschillende muziekinstrumenten en zat in het bandje van de Hawaiian String Swingers.
Het bandje ‘Hawaiian String Swingers’ met onder andere Rudolf del Prado (zittend), Nico (accordeon), Piet Plu en Simon Fonteijn. Na 1942 was er geen optreden meer van hen. Volgens de zoon van Piet Plu waren vier van de bandleden joodse jongens die allemaal zijn weggevoerd.
Nico was niet alleen muzikaal maar was ook veel bezig met tekenen.
Een tekening van Nico
De laatste foto van Dorma
De laatste foto van Nico
Onderstaande brief (bron: oorlogsgravenstichting) is geschreven in mei 1942 door Nico aan zijn vriend Piet Plu, daarin vermeldt hij o.a. dat hij het fijn vindt dat hij gekeurd werd voor Duitsland.
Brief van Nico
Hij en Dorma melden zich vrijwillig en gaan naar Westerbork op 15 augustus 1942 en gaan dan op transport naar Auschwitz op 17 augustus, waar ze beiden beiden worden vermoord op 30 september 1942.
Judith Sealtiel, de moeder en haar dochter Wilhelmina (Miep) duiken onder, o.a. in Bennekom, na de oorlog komen ze terug en gaan weer werken in de zaak.
Judith overlijdt op 7 mei 1980 in Oegstgeest.
Dochter Miep trouwt in 1950 met Hans Frederik Menko en ze krijgen twee dochters, Wilma en Yolanda.
Alle foto’s zijn gekregen van Wilma en Yolanda Menko, de dochters van Hans Frederik en Miep.
Bronnen:
www.joodsmonument.nl
www.leiden4045.nl
collections.arolsen-archives.org
www.delpher.nl
leiden.courant.nu
Familie Plu
Fotocollectie Yolanda en Wilma Menko
Stamboomonderzoek Ans Meijlink
Oorlogsarchief Nederlandse Rode Kruis (NRK)
Links
Joodsmonument.nl: Nico en Dorma Turksma
Leiden4045: Turksma
Verslag plaatsing Stolpersteine 11 januari 2023
De Stichting dankt de gemeente Leiden, de Universiteit Leiden en de particulieren (de aanwezigen en zij die financiële steun gaven) voor het steunen en mede mogelijk maken van deze plechtigheid.
Language: English