Stolpersteine
volgende stenen
Inhoud van deze pagina:
- Plaatsing Stolpersteine 6 november 2024
- Toespraak bij deze plaatsing
- Biografie
- Links
Plaatsing Stolpersteine 6 november 2024
Op 6 november 2024 werden vier Stolpersteine geplaatst bij Hugo de Vriesstraat 65. Deze pagina is voor Henri Roos.
Voor de andere bewoners Chaja Davidson-Lubinski en Bernardus Jacobus Davidson en Elisabeth Hammel zijn aparte pagina’s gemaakt.
Henri Roos, geboren op 19 augustus 1920 te Meppel, gedeporteerd op 18 mei 1943 vanuit Westerbork naar Sobibor, vermoord op 21 mei 1943 te Sobibor.
De steen meest rechts is van Henri.
Henri Roos
De steen voor Henri Roos werd geplaatst door Sharon Langereis, een achternichtje van Henri, samen met haar vader Hans Mendels, een achterneef van Henri.
Sharon en haar vader Hans Mendels leggen een bloem en een klein steentje bij de Stolperstein van Henri.
Toespraak gehouden door Sharon Langereis, achternichtje
Henri Roos
Tot een paar jaar geleden wist ik niet wie Henri was, dat hij familie was. Henri is slechts 22 jaar geworden en is vermoord in Sobibor.
Ik ben nu 44, gewoon 2 x zo oud. Het is moeilijk voor te stellen dat hij nooit zijn geliefde opleiding heeft mogen afmaken en de warmte van een eigen gezin heeft mogen voelen. Zijn dromen kon laten uitkomen en zicht op een mooie toekomst had. Als 22 jarige beseffen en voelen dat je leven eindig is… ergens nog hoop koestert, maar eigenlijk wel beter weet….en uiteindelijk de hoop verliest daar ver van huis… van zijn thuis … is niet voor te stellen….
We staan nu voor wat o.a. voor Henri zijn laatste huis én thuis was.
Afgelopen paar jaar zijn er, voor alle omgekomen Roos familieleden, Stolpersteine en gedenkstenen onthuld in Meppel en omgeving. De steen die hier vandaag voor hem plaatsen is de laatste in rij. Nu zijn al hun namen voor iedereen zichtbaar, daar waar ze voor het laatst in goede gezondheid, gelukkig en in vrijheid woonden.
Wie was Henri? Hij was de zoon van Salomon Roos (53) en Anna van der Sluis Roos (51). Grote broer van Eddy Sally (20), Amalia Eva Roos (18) en Rudi, (5).
Na een normale jeugd in Meppel, waar veel van zijn naaste familie woonde en werkte, koos Henri ervoor om op 19 jarige leeftijd op kamers in 1939 in Leiden te gaan wonen. In Meppel had hij de Ambachtschool, richting elektrotechniek, afgerond. Daarna ging hij in Leiden op kamers wonen, opdat hij de opleiding tot laboratoriumtechnicus graag wilde volgen. Deze opleiding was in NL alleen aan het Kamerlingh Onnes Laboratorium.Nu onderdeel van het Leids Instituut van Natuurkunde (LION) van de Leidse Universiteit. Door de opgelegde regels van de Duitse bezetter, moest Henri noodgedwongen stoppen met zijn opleiding. De directeur stuurde,met meerdere risico’s voor zichzelf en het lab, 2 speciale verzoeken om hem weer toe te mogen laten. Deze brieven vermeldden dat Henri voor het vak instrumentmaker een bijzondere aanleg bezat en dat hij dit met de grootste ijver beoefende. Helaas heeft dit niet mogen baten. Ondertussen werkte hij schijnbaar als metaaldraaier in de in Leiden gevestigde Koninklijke Nederlandsche Metaaldraaierij.
Zijn familie was ondertussen allemaal opgepakt,in Westerbork terechtgekomen en ook zelfs al op transport gezet. Na bericht hierover reisde hij vanuit Leiden naar Meppel, van onderduiken wilde hij niks weten.
En op 17 maart 1943 werd ook Henri opgepakt. Vanwege de Wehrmacht en omdat hij de opleiding tot instrumentmaker had gevolgd had hij onder andere een sperre, een tijdelijke vrijstelling voor deportatie gekregen.
Henri startte zijn tijd in Westerbork in barak 68. Bij aankomst werd zijn gezondheidstoestand als uitstekend gemarkeerd op zijn kaart.
Tijdens Henri zijn 2 maanden durende verblijf in Westerbork kreeg hij vaak pakjes met hoogstwaarschijnlijk bagage en berichten van mensen buiten het kamp. Dit was bijzonder opmerkelijk volgens de archivaris van Westerbork. Wie waren deze afzenders en wat was de inhoud precies en als het al kon wat stuurde Henri terug? Hoe moet het hebben gevoeld, bericht van buiten te krijgen. Hoe moet Henri daar hebben geleefd in de wetenschap dat zijn familie al afgevoerd was, iedere dag dat hij nog in Westerbork was, de laatste kon zijn… Hij is zelfs meerdere malen vrijgesteld van transport. Verwacht wordt dat hij ook in het kamp werkte in de smederij en dat dit hier ook mee te maken had.
De gedachte dat hij vaak wat mocht ontvangen is ergens troostend, er werd aan hem gedacht en soort van voor hem gezorgd. Het trieste is dat hij het laatste pakket nooit heeft mogen ontvangen….
Vanaf 16 mei 1943 verbleef Henri in barak 83. Deze werd gekenmerkt als een ziekenbarak…. 2 maanden eerder kwam hij zoals genoteerd, in uitstekende gezondheid binnen en verbleef in barak 68… in 2 maanden tijd… van een gezonde jonge man die zijn familie al verloren was, die hoopte door zijn talenten al het afschuwelijks te overleven…
Op 18 mei 1943 was Henri Roos 1 van de totaal 2511 mensen die op transport naar Sobibor waren gesteld. Op 21 mei 1943 kwam dit transport aan, op deze dag is Henri ook direct vermoord.
De wetenschap dat zowel de directeur, van het Kamerlingh Onnes laboratorium alsmede mensen tijdens zijn verblijf in kamp Westerbork voor hem gestreden en gezorgd hebben doet me veel. Dat er vandaag een stolperstein is geplaatst en dat er vanuit zijn opleiding vertegenwoordiging van het huidige LION nu aanwezig is, inclusief een echte instrumentenmaker, en de directeur van de LIS, de instrumentmakersschool hier aanwezig zijn, waardeer ik enorm.
Noem mijn naam en ik besta… Henri Roos
Biografie, opgesteld door Barbera Bikker
Henri Roos werd geboren op 19 augustus 1920 als oudste zoon in het gezin van Salamon Roos en Anna Roos-van der Sluis. Het gezin woonde in Meppel en kreeg na Henri nog twee zonen en een dochter. Salomon had net als zijn vader een manufacturenzaak in de Woldstraat in Meppel. Anna haar vader was slager, eveneens in de Woldstraat. Salamon en Anna waren neef en nicht.
Na de lagere school volgde Henri de Ambachtsschool, afdeling elektrotechniek[1]. Henri ging in Leiden naar de Instrumentmakersschool en volgde de opleiding tot laboratoriumtechnicus. Dit is een opleiding bij het Kamerlingh Onnes laboratorium.[2]
In 1939 vinden we in het Leidsch Dagblad een vermelding van Henri Roos, Meppel, hij is geslaagd voor het toelatingsexamen van de 5e klas van de avondcursus van het Koninklijk Genootschap Mathesis Scientiarum Genitrix[3] aan de Pieterskerkgracht, gericht op wiskunde en natuurwetenschap.[4]
Henri verhuisde van Meppel naar Leiden in september 1939 [4b] en we weten dat hij in elk geval in 1941 woonde in de Haarlemmerstraat 215A, op kamers bij de familie Van Frank-Blits. Hij verhuisde op 7 maart 1941 naar de Hugo de Vriesstraat 65 en ging daar op kamers bij de familie Davidson-Lubinski. Ook Elisabeth Hammel woonde daar op kamers.
In de zomer van 1941 werd door de bezetter bepaald dat joodse leerlingen alleen nog maar naar joodse scholen mochten en dit betekende dat Henri zijn beide opleidingen moest stoppen. De correspondentie over deze maatregel is teruggevonden bij het LION in Leiden, het Leids Instituut voor Natuurkunde[5].
Met name de brieven van directeur C.A. Crommelin zijn indrukwekkend. Hij stuurde twee speciale verzoeken om Henri alsnog weer toe te laten tot de opleiding. De eerste stuurde hij in augustus 1941, nog voor het nieuwe schooljaar van start ging. Leiden was de enige plaats die deze opleiding aanbood en het was niet realistisch dat Henri een joodse opleiding die nog niet bestond hiervoor kon gaan volgen. Crommelin schrijft ook dat Henri een ‘voortreffelijken leerling’ was. Er volgde een antwoord op deze brief dat er voorlopig geen toestemming gegeven kon worden. In januari 1942 stuurde Crommelin zijn tweede brief. Een instrumentenmakersschool voor joodse leerlingen was er niet gekomen en hij deed opnieuw een pleidooi voor Henri om weer toegelaten te worden. Uit de brief blijkt dat Henri een getalenteerde jongeman was, ‘instrumentenmaken, een vak waarvoor hij bijzonderen aanleg bezit en dat hij met de grootsten ijver behoefende’. Het mocht niet baten en een antwoord op deze brief is er niet.
In Meppel werd de winkel van zijn ouders gesloten en Henri’s vader werd in 1942 geïnterneerd in Orvelte. Broer Eddy werd op 24 augustus 1942 gedeporteerd naar Auschwitz, hij was via het werkkamp Linde in Westerbork terech tgekomen. Henri werd over deze deportatie door buurmeisje Ali Wolf uit Meppel geïnformeerd, aldus joodsmonumentmeppel.nl[6]. Henri schreef een brief naar aanleiding van dit telefoontje, hij maakte zich zorgen, zeker om zijn moeder en zus. De brief ademt hoop en vrees: ‘Ik ben er van overtuigd dat alles gauw afgelopen is in ons voordeel, en dat we dan allemaal weer gauw bij elkaar zullen zijn. Alleen ben ik bang dat het dan voor velen te laat zal zijn als het nog erg lang duurt.’
Henri woonde nog steeds in Leiden en werkte bij de Koninklijke Nederlandsche Grofsmederij in Leiden als metaaldraaier. De grofsmederij had een locatie naast de meelfabriek in Leiden en op de Waard. In 1942 verhuisde het volledig naar de Waard. In de personeelslijsten lijkt Henri niet te staan[7] maar op de kaart van de Joodse Raad staat vermeld dat hij hier werkte (zie bij de illustraties).
Vader Salamon had begin oktober 1942 verlof en kwam op 2 oktober thuis in Meppel. Die nacht, de nacht van 2 op 3 oktober 1942 vonden veel razzia’s plaats in Nederland, het was Jom Kipoer (Grote verzoendag) en veel mensen waren thuis. Ook het gezin Roos uit Meppel werd opgepakt en iedereen behalve Henri was nu opgepakt. Henri werd geïnformeerd en reisde vanuit Leiden direct naar Meppel.
Joodsmonumentmeppel schrijft hierover: ‘Van onderduiken wilde hij niet weten: ‘Dan zie ik ze nooit terug, dat kan ik niet verdragen’. Omdat hij niet direct terug kon naar Leiden, moest hij voor de nacht ergens worden ondergebracht. Dat gebeurde bij de familie Polak, op de hoek van de Woldstraat en de Hoofdstraat. Mevrouw Polak was oud en ernstig ziek, reden waarom zij en haar man niet waren weggevoerd naar Westerbork. De volgende dag ging Henry weer terug naar Leiden.’
Op 17 maart 1943 werd ook Henri opgepakt. De datum van 18-3-43 staat genoteerd op zijn kaart van de Joodse Raad, barak 68 in Westerbork. Er staat dat hij gesperrt was vanwege de Wehrmacht en dat hij instrumentenmaker was. ‘Technisch ontwikkeld en metaaldraaier bij de grofsmederij.’ Er staan enkele notities op zijn kaart vanwege de sperre. Hij bleef twee maanden in Westerbork en werd op 18 mei 1943 op transport gezet naar Sobibor. Daar werd hij direct na aankomst vermoord, op 21 mei 1943. Hij was 22 jaar oud.
Op 6 november 2024 werd voor Henri een Stolperstein geplaatst bij Hugo de Vriesstraat 65 in Leiden. Dat zijn nagedachtenis tot zegen mag zijn.
[1] https://www.joodsmonumentmeppel.nl/families/roos-s/roos-s.html
[2] Heike Kamerlingh Onnes richtte deze opleiding op als Natuurkundig Laboratorium in 1859 aan de Steenschuur. Enkele jaren na zijn overlijden kreeg het de naam Kamerlingh Onnes laboratorium.
[3] https://nl.wikipedia.org/wiki/Mathesis_Scientiarum_Genitrix
[4] Het was in die tijd nog geen dagopleiding. Een jaar later wordt vermeld dat hij geslaagd is voor deze 5e klas. Het jaar erna doet hij het overgangsexamen E1-E2. https://leiden.courant.nu/issue/LC/1941-07-12/edition/0/page/7
[4b] Meppeler Courant, 12 september 1939, met dank aan Stichting Oud Meppel voor dit nazoeken.
[5] Het Kamerlingh Onnes laboratorium bevindt zich momenteel in het LION, het huidige Leids Instituut voor Natuurkunde van de Leidse Universiteit. Naar aanleiding van de Stolperstein voor Henri Roos heeft het LION in de archieven gezocht naar stukken over Henri. Dit is te lezen op https://ilorentz.org/history/KOL_archive/Roos_1941/
[6] https://www.joodsmonumentmeppel.nl/families/roos-s/roos-s.html De bronnen voor deze pagina op joodsmonumentmeppel zijn (vooralsnog) niet meer beschikbaar en destijds waarschijnlijk alleen ter inzage geweest.
[7] https://www.erfgoedleiden.nl/collecties/archieven/archievenoverzicht/scans/0142/5.4/start/30/limit/10/highlight/5
Foto’s en illustraties bij de biografie:
Bron foto’s, nabestaanden familie Roos
Vader Salamon met links zoon Eddy en rechts zoon Henri
Het gezin met ouders en broers en zus van Henri Roos.
Henri Roos
Salomon en Anna staan op een foto waarbij men in de zomer van 1932 een bezoek aan hotel Tjaarda bracht.
De kaarten van de Joodse Raad met de barakwijziging en de pakketjes.
Links
Joodsmonument.nl: Henri Roos
Leiden4045: Henri Roos
Joodsmonument Meppel: familie S. Roos
De Stichting dankt de gemeente Leiden, de Lorentzschool in Leiden, de particulieren (de aanwezigen en zij die financiële steun gaven) voor het steunen en mede mogelijk maken van deze plechtigheid.
In het bijzonder ook dank aan LION Universiteit Leiden en de Instrumentenmakerschool Leiden voor hun betrokkenheid en aanwezigheid bij de plaatsing van de steen voor Henri Roos.
Language: English