vorige naam / volgende naam / namenlijst
Heinrich Schipper
30-03-1921 Wenen
15-09-1942 Auschwitz
Weeshuisperiode:
08-04-1933 – 22-06-1933
(bron foto: Belgisch Staatsarchief, via Reinier Heinsman)
Klara Schipper
09-01-1925 Keulen
03-01-2018 USA
Weeshuisperiode:
08-04-1933 – 22-06-1933
Leon Schipper
20-10-1928 Keulen
16-01-2015 USA
Weeshuisperiode:
08-04-1933 – 22-06-1933
(bron foto: via Reinier Heinsman)
Vader:
Osias Schipper
Moeder:
Marya Mond
Huwelijk 1920 Wenen
De drie kinderen Schipper verbleven in 1933 circa 10 weken in Leiden, ze waren toen twaalf, acht en vier jaar oud. Ze kwamen uit Keulen, net als de vier kinderen Gurfinkel die twee dagen eerder werden ingeschreven. In het Vreemdelingenregister van het Politiearchief in Leiden zijn van de drie kinderen persoonskaarten te vinden met de datum van aankomst en vertrek. Ze waren de eerste Duitse vluchtelingen in de stad.
Hun verblijf in Leiden in het weeshuis duurde maar kort. Echter, het verhaal van met name Leon is bijzonder en daarom de moeite waard om hier beknopt te delen.
De ouders van de kinderen Schipper kwamen uit Polen. Via Oostenrijk, waar Heinrich werd geboren, verhuisden ze naar Duitsland. Klara en Leo werden in Keulen geboren en later woonden ze in Aachen, vlakbij Nederland. In 1933 kwam er een wet in Duitsland waardoor hun vader een boete zou moeten betalen omdat hij niet de Duitse nationaliteit bezat. De familie vertrok naar Nederland en begon een zoektocht voor een nieuw onderkomen in Nederland, België of Frankrijk. Dit lukte eerst niet en Leon woonde tijdelijk in Polen bij familie van zijn vader.
In 1936 lukte het vader Schipper om tijdelijk in België te mogen wonen en zijn gezin werd herenigd daar. Enkele jaren, waarin het gezin in Antwerpen bij elkaar woonde, volgden.
Begin september 1942 werd Heinrich, de oudste zoon, opgepakt. Korte tijd later werden de ouders opgepakt, maar Klara en Leon niet. In de Remembrance van Leon Schipper is dit verhaal te lezen. Klara wist valse papieren te krijgen en woonde bij een tante tot het einde van de oorlog. Leon ging naar een Joods weeshuis in Wezembeek. Op 30 oktober 1942 werd dit weeshuis ontruimd en de bewoners werden naar de Dossin kazerne overgebracht. Via contacten, waarbij Yvonne Nèvejean en koningin-moeder Elizabeth van België een belangrijke rol speelden (beiden kregen later in hun leven een Yad Vashem onderscheiding), kregen de kinderen van het weeshuis gratie.
Vervolgens gebeurde er iets heel bijzonders. De kinderen van Wezembeek, waaronder Leon Schipper, moesten hun koffers weer pakken en naar de vrachtwagen lopen, die bij de ingang van de Dossin kazerne stond. De kinderen liepen langs een donkere kamer waar kleine kinderen van een ander weeshuis verbleven. Leon Schipper zei tegen vijf andere kinderen uit de groep van Wezembeek dat ze allemaal een van de kinderen uit die kamer moesten meenemen. De Duitse bewakers zagen het niet en uiteindelijk stonden zo’n 65 kinderen en vijf personeelsleden te wachten om te vertrekken. De directrice van het Weeshuis van Wezembeek bleek óók nog een kleuter te hebben meegenomen.
De vrachtwagen bleek te klein en moest twee keer rijden. De spanning was groot, maar de hele groep, inclusief de zeven meegenomen kleuters, werd op deze manier gered. Leon had een kind van vier jaar oud meegenomen en het kind klampte zich aan hem vast. Leon was 14 jaar oud en zorgde voor de jongen. Maar na een poosje namen de meisjes in Wezembeek de verzorging over. Leon overleefde de oorlog en emigreerde in 1948 samen met zijn zus naar de Verenigde Staten.
Leon trouwde in 1962 en kreeg twee kinderen. Hij werd ingenieur en bouwde mee aan het Apollo 11-programma, dat de eerste Amerikaan op de maan zette, en bouwde later mee aan de pacemaker. In zijn leven dacht hij terug aan de jongen die hij als kleuter uit de kazerne Dossin had meegenomen. Wat was er van hem geworden? Hij probeerde het uit te zoeken, maar het duurde tot 2003 tot hij hem vond met hulp van het Rode Kruis. Het verhaal haalde de Washington Post in 2003.
Het was Michael Hartogs, destijds Max en 4 jaar oud. Hij werd gered door Leon Schipper en had de oorlog overleefd. Ook hij woonde in de Verenigde Staten en Michael en Leon ontmoeten elkaar in 2003. Ze bleven bevriend tot de dood van Leon in 2015. Het verhaal werd in 2021 in de Belgische media gepubliceerd naar aanleiding van onderzoek van Reinier Heinsman.
Leon schreef zijn herinneringen aan het eind van zijn leven in een herinneringsdocument van enkele pagina’s. Zijn laatste woorden daarin zijn ‘I saved a child, a man, who now is the head of a twelve-member family, which proves as the Torah says “He Who Saves a Life Saves The Whole World”.’
Zus Klara overleed in 2018, eveneens in de Verenigde Staten. Ze liet een man en kinderen en kleinkinderen achter.
november 2021, Leiden, Barbera Bikker
Artikelen:
Washington Post, 10 december 2003
Nieuwsblad (Belgie), 26 april 2021
Rememberance of Leon Schipper (opvraagbaar)
Boek:
Reinier Heinsman, From the children’s home to the gas chamber and how some avoided their fate, 2021
Foto’s:
Met dank aan Reinier Heinsman, en met toestemming van de nabestaanden hieronder nog enkele foto’s:
Foto van Roni Wolf, met enkele van de geredde kleuters.
Op de voorste rij, tweede van rechts is Max, de jongen die door Leon werd gered.
Bron: via Reinier Heinsman.
De moeder en vader van de kinderen Schipper, Marya Mond en Osias Schipper.
Bron: Belgisch Staatsarchief, via Reinier Heinsman.
Foto van o.a. Leon. Hij staat op de een-na-achterste rij, eerste van links.
Bron: via Reinier Heinsman.
Leon Schipper (Bron: via Reinier Heinsman.)
Wij hebben ons best gedaan om deze informatie te checken en de bronnen te achterhalen. Mocht u desondanks correcties of aanvullingen hebben, dan vragen wij u om contact op te nemen met de redactie via webmaster@herdenkingleiden.nl
Language: English