Aandacht in de media:
– Leidsch Dagblad 16 juni: Negen steentjes ter herinnering aan negen levens: ’We spreken de namen uit van …’ (en een verwijzing op de voorpagina)
– Sleutelstad: artikel, filmpje en foto’s
– Leids Nieuwsblad (op de voorpagina)
Verslag:
Op woensdag 15 juni 2022 verzamelden zich diverse genodigden en betrokkenen in het gebouw van de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Leiden waar we een warm welkom kregen, onderstreept in woorden door Rolf Oosterloo van het faculteitsbestuur (rechts op onderstaande foto). De Universiteit vindt het belangrijk om het initiatief van Stolpersteine in Leiden te steunen en deed dit door ons gastvrij te ontvangen in een gebouw dichtbij het plaatsen van de stenen. We zijn hen hier zeer erkentelijk voor.
Pieter Schrijnen (links op bovenstaande foto) sprak namens de Stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden. Hij noemde de namen van hen waar vandaag Stolpersteine voor werden gelegd. Door hun namen te noemen brengen we iets van hun bestaan terug. We eren hen, dat doen we samen.
Het gezelschap bestond uit circa dertig mensen waaronder enkele nabestaanden, huidige bewoners van de adressen waar we stenen voor gingen plaatsen, betrokkenen op andere wijze, medewerkers van Stedelijk Beheer van de gemeente Leiden, en de organisatie (stichting Herdenking Jodenvervolging Leiden).
Dit betreft de eerste keer dat in Leiden op één dag op meerdere adressen Stolpersteine worden geplaatst. De komende jaren zal dit vaker gaan gebeuren, het gaat om meer dan 250 namen.
Hierna vertrok het gezelschap, via het mooie bos van Bosman, naar het eerste adres in de Vogelwijk, Leeuwerikstraat 16. Daar staan om ongeveer 14.15 al enkele belangstellenden te wachten, fijne betrokkenheid vanuit buurtbewoners en andere betrokkenen.
De negen Stolpersteine werden dit voorjaar met de hand gemaakt door Alexander Stukenberg (namens KunstDenkmal Stolpersteine van initiatiefnemer Gunter Demnig).
Het cement werd ter plaatse per adres gefabriceerd waarna de Stolpersteine werden geplaatst. Bij elk adres waren één of meerdere mensen die de stenen ceremonieel plaatsten. De gemeentewerkers Hennie en Wout zorgden voor het vervolg van de plaatsing.
De stenen voor Leeuwerikstraat 16 zijn voor Leo Henri Klein en zijn vrouw Heimanna Louise Klein-Markus en zij werden door Pieter Schrijnen geplaatst.
Er werden rozen en een paar kleine steentjes – een joods gebruik – bij de Stolpersteine gelegd en Pieter vertelde over het leven van Leo Henri Klein en Heimanna Louise Klein-Markus. U kunt dat hier teruglezen.
Het tweede adres is Mezenstraat 1.
Babs van der Schoot begeleidde namens de organisatie bij dit adres de ceremonie.
Hier was een kleinzoon van Käthe Hannes-Glaser aanwezig om de steen voor zijn grootmoeder te plaatsen.
Er werd een roos en een paar kleine steentjes bij de Stolperstein gelegd en David vertelde over zijn grootmoeder. Dit is hier terug te lezen.
We vervolgden onze weg naar Lijsterstraat 8.
Daar werd de steen voor Albert Kamm geplaatst door een van de huidige bewoners. Er zijn geen familieleden of betrokkenen van hem gevonden.
Door Ans Meijlink van de organisatie werd het proces van de plaatsing bij dit adres geleid en zij vertelde over het leven van Albert Kamm, dat is hier terug te lezen.
Dit waren de vier stenen in de Vogelwijk. We gingen hierna naar de Raadsherenbuurt, met eveneens drie adressen en totaal vijf stenen.
We begonnen bij Johan de Wittstraat 15.
Barbera Bikker begeleidde namens de organisatie bij dit adres de plechtigheid.
Achterkleinzoon Paul Freund plaatste de steen voor zijn overgrootmoeder Henriette Freund-Spiegel.
Daarna vertelde hij over haar leven. Dat is hier terug te lezen.
Het vijfde adres was Fagelstraat 17.
Arnold Schalks begeleidde namens de organisatie bij dit adres de ceremonie.
Hier werden drie stenen geplaatst. Er waren geen nabestaanden maar wel diverse betrokkenen.
De steen van Adolf Mohr werd geplaatst door Sebastiaan Berntsen.
De steen voor Gabriele Mohr-Kaufmann werd door Regina Grüter geplaatst.
De steen van Herta Theresa Mohr werd door Sifra van Ham geplaatst.
Sebastiaan Berntsen vertelde over het leven van Adolf, Gabriele en Herta Mohr. Dit is hier te lezen.
De groep belangstellenden werd steeds iets groter gedurende de middag.
Het laatste adres was Hogerbeetsstraat 8. Het is ongeveer vier uur inmiddels.
Alphons Siebelt (www.leiden4045.nl) plaatste de steen voor Leon van Gelderen.
Alphons sprak woorden van herinnering over Leon en dit is hier terug te lezen.
Aan het eind sprak Leo Levie voor alle negen namen het Kaddish uit, een joods gebed voor de overledenen.
Hierna was de plechtigheid tot een einde gekomen.
De Stichting sprak aan het einde grote dank en waardering uit aan alle aanwezigen voor hun belangstelling en betrokkenheid.
Wie op de hoogte wil blijven van de volgende plaatsingen kan zich inschrijven op de nieuwsbrief.
We kijken met elkaar terug op een bijzonder mooie plechtigheid; waardig, persoonlijk en verbindend.
Speciale dank aan de stratenmakers Wout en Hennie, hier in gesprek met journalist Ruurd Kok namens het Leidsch Dagblad.
Ook voor als u nog iets anders wilt laten weten:
stolpersteine@herdenkingleiden.nl
De foto’s op deze pagina zijn gemaakt door organisatieleden Ton de Gans, Truus de Haan en Barbera Bikker.
Language: English